شاید تا به حال برایتان پیش آمده باشد که ساعتها در یک مغازه ایستاده باشید و به دو جفت کفش خیره شده‌باشید ولی نتوانید تصمیم بگیرید کدام یک را بخرید. بهتر است بدانید که شما تنها کسی نیستید که تصمیم گیری برایش سخت است.
تصمیم گیری یکی از مهارتهای حیاتی است که در زندگی تمام افراد و در موقعیتهای مختلف –چه شخصی و چه حرفه‌ای- به کار می‌رود. از انتخاب یک لباس برای یک مهمانی تا انتخاب رشته دانشگاهی تا انتخابهای احساسی مانند انتخاب دوست و همسر، ما روزانه با موارد مختلفی مواجهیم که باید در موردشان تصمیم بگیریم.
آیا تصمیم گیری یک مهارت غریزی است؟
تصمیم گیری مهارتی نیست که به طور غریزی آن را بلد باشیم. این مهارت کاملا آموختنی است و شامل بخشهای مختلفی است که باید در طول زندگی یاد بگیریم. متاسفانه در بستر فرهنگی که در کشور ما وجود دارد، به هیچ وجه مهارت تصمیم گیری را به خوبی نمی‌آموزیم. پس اگر می‌خواهید با این مهارت ضروری بیشتر آشنا شوید، مراحل آن را بشناسید، و راهکارهای تقویت آن را فرا گرفته و در واقعیت به کار بگیرید، از همین الان با ما همراه شوید.
مهارت تصمیم گیری چه ضرورتی دارد؟
ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که منابع آن محدود است. ما وقت، پول، انرژی، و امکانات محدودی در اختیار داریم و به همین دلیل باید در موارد مختلفی بین گزینه‌های متفاوت یکی را انتخاب کنیم. مثلا تصمیم بگیریم با پولی که داریم بهتر است یک خانه کوچک در بهترین نقطه شهر را بخریم یا یک خانه بزرگ در مرکز آن. به همین دلیل لازم است که با توجه به مزایای و معایب هر گزینه یکی از این دو حالت را انتخاب کنیم.
مهارت تصمیم گیری به ما کمک می‌کند در زمان و منابع صرفه‌جویی کنیم، بهره‌وری خود را افزایش دهیم، بر مشکلات غلبه کنیم و انگیزه خود را برای کارهای بعدی افزایش دهیم. برای این کار باید عوامل موثر در تصمیم گیری را بشناسیم، با مراحل آن آشنا شویم، عوامل خطا را در آن تشخیص دهیم و در نهایت راهکارهای تقویت آن را بشناسیم و به کار بگیریم.
چه عواملی در قدرت تصمیم گیری ما موثرند؟
مهارت تصمیم گیری جنبه‌های متعددی دارد و به همین دلیل عوامل مختلفی در قدرت تصمیم گیری ما موثر هستند. برخی از این موارد عبارتند از:
بینش
بینش شما به تجربیات گذشته، غریزه و ارزشهای شما بر می‌گردد. درسهایی که در گذشته آموخته‌اید و نگاه شما به پدیده‌های مختلف، همگی در تصمیم گیری شما نقش دارند.
خلاقیت
هرچه خلاق‌تر باشید، راه حلهای جدیدتر و متفاوت‌تری به ذهنتان می‌رسد.
آن کارگری را به یاد بیاورید که به جای استفاده از تجهیزات گران‌قیمت برای پیدا کردن بسته‌های خالی خروجی کارخانه از یک پنکه ساده استفاده کرده بود؛ این کار هم هزینه کمتری داشت و هم راحتتر بود. پس سعی کنید با مشورت با افراد مختلف، برگزاری جلسات طوفان فکری به طور منظم و سایر تکنیکها خلاقیت خود (و درصورتی که کارفرما هستید، کارمندان خود را) افزایش دهید.
مهارتهای بین فردی و ارتباطات
برای تصمیم گیری موثر باید بتوانید از تجارب دیگران نیز کمک بگیرید. برای این کار باید بیاموزید چگونه دیگران را به حرف زدن ترغیب کنید. همچنین باید یاد بگیرید که فعالانه و با دقت به صحبتهای دیگران گوش بدهید تا بتوانید بهترین و بیشترین اطلاعات ممکن را دریافت کنید.
منطق
کسانی که منطق قوی‌تر و دقیق‌تری دارند، بهتر می‌توانند مزیتها و معایب هر تصمیم را ببینند و به همین دلیل عموما در تصمیم گیری موفق‌تر عمل می‌کنند. علاوه بر این منطق به شما کمک می‌کند از جنبه منطقی و بی‌طرف به موضوع نگاه کنید و بتوانید راه‌حلهای مختلف و چالشهای مربوط به آنها را مجسم کنید.
منطق این امکان را فراهم می‌کند که راحتتر بتوانید بر جزئیات تمرکز کرده و تصمیمات موثرتر و کاراتری بگیرید. برای این کار باید آگاهی کافی از خود و احساساتتان داشته باشید تا بتوانید بی‌طرفانه و بی‌غرض مسائل را تحلیل کرده و تصمیم بگیرید.
مدیریت زمان
مدیریت زمان یکی از عوامل تاثیرگذار در تصمیم گیری است. برخی مواقع -مخصوصا در موقعیتهای مالی و شغلی- یک تصمیم تنها در صورتی اثر بخش است که به موقع گرفته شود. مثلا یک کارفرما اگر برای استخدام یک کارمند مدت طولانی زمان بگذارد، فرصت انجام پروژه‌های مختلف را از دست می‌دهد. به همین دلیل لازم است مهارتهای مدیریت زمان را در خود افزایش دهید تا بتوانید تصمیمهای به موقع، موثر و کارا بگیرید.
هوش هیجانی
هوش هیجانی بالاتر می‌تواند در تصمیم گیری بهتر به افراد کمک کند. حتما دیده‌اید که یکی از مواردی که مدیران منابع انسانی در هنگام استخدام مد نظر قرار می‌دهند، قابلیت تصمیم گیری تحت فشار است. این مورد یکی از معیارهای تشخیص هوش هیجانی فرد است؛ کسانی که هوش هیجانی بالاتری دارند بهتر می‌توانند بر خودشان و احساساتشان مسلط شوند و تصمیم های فوری و درستی بگیرند.
مشخص است که تمام این تواناییها از روز اول در هیچ کدام از ما وجود ندارد. آنچه مهم است افزایش خودشناسی، مطالعه و بررسی کتابها و تکنیکهای مختلف و از همه مهمتر تمرین این موارد است. پس چه به خاطر زندگی شخصی و چه به خاطر پیشرفت شغلی باید تلاش کنیم مهارت تصمیم گیری را در خودمان بهبود ببخشیم. بهتر است از همین الان شروع کنید و اگر به کمک بیشتری نیاز دارید با من تماس بگیرید.
تصمیم گیری چه مراحلی دارد؟
تصمیم گیری نیز مانند هر کار دیگری فرایند مشخصی دارد که باید به درستی طی شود. در نظر نگرفتن هر یک از این مراحل عواقب ناخوشایندی دارد و هزینه بالای مادی، زمانی و … را به ما تحمیل می‌کند. پس توجه کنید که زمان تصمیم گیری:
۱- مسئله را دقیقا مشخص کنید و روی کاغذ بنویسید.
شاید این مرحله خیلی ساده و پیش پا افتاده به نظر برسد، ولی در عمل کمک زیادی به شما می‌کند. مشکل را روی کاغذ بنویسید و تمام جنبه‌های مختلف آن را پیاده کنید. حالا می‌توانید ذهنتان را کاملا خالی کنید و مشکل را از زاویه بهتری ببینید.
۲- تمام راه حلهای ممکن را جمع‌آوری کنید.
همه گزینه‌هایی که به ذهنتان می‌رسد را روی کاغذ بنویسید. سعی کنید به تمام احتمالات و امکانات موجود فکر کنید و تمام آنها را در نظر بگیرید.
متاسفانه این کار آنقدرها هم ساده نیست. ذهن ما محدود است. به همین دلیل ممکن است نتواند به سادگی تمام راه حلهای موجود را گردآوری کند. همچنین ما چون خود دقیقا در وسط مشکل قرار داریم، دید کاملا شفافی به قضایا نداریم. پس در این مرحله از مشورت کردن با دیگران غافل نشوید.
برای خود من بارها پیش آمده است که برای حل یک مسئله به بن‌بست خورده بودم. اما وقتی مشکل را با خانواده یا دوستانم مطرح کردم، آنها راه حل ساده‌ای را پیشنهاد کردند که من به خاطر این که خودم در گود بودم نتوانستم آن را به روشنی ببینم.
پس اگر خودتان نمی‌توانید گزینه‌های مقبولی پیدا کنید، سعی کنید از دیگران کمک بگیرید. اگر مدیر یک شرکت هستید از اعضای تیمتان نظرخواهی کنید یا یک جلسه طوفان فکری برگزار کنید. در صورتی که یک مادر هستید که با فرزندتان مشکلی دارید، از کمک روانشناس و یا افراد باتجربه‌تر استفاده کنید. چنانچه در جستجوی شغل هستید، می‌توانید به یک مربی کسب و کار مراجعه کنید. اگر خواستید من هم می‌توانم به شما کمک کنم.
۳- گزینه‌های مختلف را بررسی کرده و نقاط قوت و ضعف هر یک را بیابید.
باز هم مداد و کاغذ را فراموش نکنید. در این مرحله باید مزیتها و معایب هر گزینه را بنویسید. همچنین هزینه‌ای که برای هر روش متحمل می‌شوید را نیز تخمین بزنید.
برای این کار می‌توانید از روشهای مختلفی استفاده کنید. یکی از این روشها جدول تی است.
انجام این کار خیلی ساده است. کافی است مطابق شکل یک خط بکشید و آن را به دو قسمت تقسیم کنید:
در یک طرف مزایا و در طرف دیگر معایب یا زیانهای ناشی از هر انتخاب را بنویسید. این کار به شما کمک می‌کند دید بهتری راجع به هر انتخاب به دست بیاورید.
جدول SWOT
عوامل مختلفی در یک کار موثرند که شامل عوامل بیرونی و درونی هستند. این موارد همه در تصمیم ما نقش دارند. برای همین باید قبل از تصمیم گیری همه این موارد را در نظر بگیریم. برای این کار می‌توانید از ترفند SWOT استفاده کنید. SWOT یعنی:
S: strengths- نقاط قوت ما در هر انتخاب- یعنی ما چه نقاط قوتی داریم که می‌تواند به ما کمک کند.
W: weakness یا نقاط ضعف ما در هر انتخاب- یعنی ما از چه نقاطی آسیب‌پذیریم و به چه چیزهایی باید توجه کنیم.
O: opportunities: یا فرصتهایی که یک تصمیم برای ما فراهم می‌کند. یعنی تحلیل کنیم که چگونه می‌توانیم از فرصتهایی که در یک وضعیت خاص داریم، استفاده کنیم.
T: threats: یا تهدیداتی که هر انتخاب برای ما به ارمغان می‌آورد.
این کار کمک می‌کند با دید شفافی به تمام جنبه‌های یک موضوع نگاه کنید. با این حال به نظر من این تکنیک بیشتر مناسب بیزینسها و تجارتها است. به همین دلیل اگر مایلید در این زمینه اطلاعات بیشتری کسب کنید بهتر است به مقاله تحلیل سوات چیست در سایت نوین مراجعه کنید.
۴- قورباغه را قورت بدهید
حالا زمان انتخاب فرا رسیده است. با توجه به مواردی که در مرحله قبل مشخص کردید، بهترین گزینه را با توجه به شخصیت خودتان انتخاب کنید و آن را اجرا کنید.
در نظر داشته باشید هر انتخاب ما هزینه‌ای را به ما تحمیل می‌کند که باید در برابر ارزشی که برای ما خلق می‌شود، قابل چشم‌پوشی باشد. مثلا خود من ترجیح می‌دهم از یک مغازه مشخص که قیمتهایش کمی گرانتر است خرید کنم تا نیازی نباشد برای پیدا کردن یک بلوز ده‌ها مغازه را بگردم. با این حال ممکن است این روش مورد علاقه شخص دیگری نباشد. پس باید بدانید چه چیزهایی برای شما مهم است و از چه چیزهایی می‌توانید در برابر اولویتهایتان چشم‌پوشی کنید.
۵- ارزیابی را فراموش نکنید.
پس از اجرایی کردن تصمیمتان نباید آن را به حال خود رها کنید. باید پس از مدتی برگردید و آن را ارزیابی و بررسی و در صورت لزوم اصلاح کنید. مثلا یک پزشک ممکن است درمان خاصی را برای یک بیمار انتخاب کند، ولی حتما پس از چند هفته از شروع درمان نتایج آن را بررسی می‌کند. گاهی ممکن است متوجه شود بهتر است از داروی دیگری استفاده کند یا بیمار را به متخصص دیگری ارجاع بدهد.
در تصمیم گیری مراقب این خطاهای شناختی باشید
حالا که با مراحل تصمیم گیری آشنا شدید، بد نیست برخی از خطاهایی که ممکن است هنگام تصمیم گیری به انها دچار شویم را نیز بررسی کنیم. این خطاها عبارتند از:
تایید-تایید یا confirmation به این معنی است که هنگام تصمیم گیری تنها به دنبال شواهدی بگردیم که نظر قبلی ما را تایید کند. مثلا اگر از برند اپل خوشمان نیاید، ممکن است بگوییم: پسرخاله ام اپل داشت و باتریش خراب شد پس اپل کلا برند به درد نخوری است- در حالی که باتری موبایل وی پس از گذشت ۵ سال کار نمی‌کند. پس سعی کنید هنگام تصمیم گیری از این خطا دوری کنید.
قلاب– گاهی ممکن است ما تنها به یکی از شواهد اتکا کرده و بر اساس آن تصمیم بگیریم. این کار دور اندیشی را از بین می‌برد و قضاوت ما را دچار خطا می‌کند.
اثر هاله‌ای: گاهی ممکن است اعتماد بیش از حد ما به یک برند، فرد یا محصول دید ما را دچار خطا کند. مثلا فکر کنیم چون پدر یا رییسمان حرفی می‌زنند، حتما آن حرف درست است.
اعتماد به نفس بیش از حد: اگر بیش از حد به قضاوتهای خود غره هستید، احتمال زیادی دارد که در این تله گرفتار شوید. پس سعی کنید زیادی به خودتان و نظرتان اعتبار ندهید.
خطاهای شناختی تنها به این موارد محدود نمی‌شوند، پس اگر می‌خواهید با آنها بیشتر آشنا شوید، به مقاله آشنایی با ۱۶ خطای شناختی نیز می‌توانید مراجعه کنید.
چگونه در تصمیم گیری قوی‌تر عمل کنیم؟
با اینکه در مرحله قبل مراحل تصمیم گیری و عوامل ایجاد خطا در آن را بیان کردیم، ولی انجام این کار به همین سادگی‌ها نیست. برای همین تکنیکهای مختلفی طراحی شده‌اند که به پیشرفت این مهارت کمک می‌کنند. در این بخش می‌خواهیم شما را با این روشها آشنا کنیم.
تکنیکها و راههای مختلفی برای تقویت مراحل تصمیم گیری وجود دارد. در این مطلب راهکارهایی را ارائه می‌کنیم که ممکن است تا به حال به آنها برنخورده باشید. برخی از این راهها شاید به نظر عجیب برسند ولی به طور غیر مستقیم بر مهارت تصمیم گیری شما تاثیر دارند. پس آنها را انجام بدهید و تاثیر شگفت‌انگیزشان را مشاهده کنید.
۱- هنر و فرهنگ را وارد زندگی خود کنید
شاید خنده‌دار به نظر بیاید ولی ثبت نام در کلاس گیتار یا رقص یا آواز می‌تواند به شکل عجیبی به رشد مهارت تصمیم گیری در شما کمک کند. کافی است سه روز در هفته به مدت یک ساعت به تمرین ساز مورد علاقه‌اتان بپردازید یا نقاشی کنید یا مجسمه بسازید. شرکت در کنسرت یا تئاتر به طور منظم نیز می‌تواند دراین زمینه اثربخش باشد.
شاید این کار از نظر شما بیهوده و زمان‌بر باشد، ولی در واقعیت نتایج شگفت‌انگیزی دارد، زیرا اولا به بهبود روحیه شما کمک می‌کند و ثانیا قابلیت تمرکز شما را افزایش می‌دهد که هر دو این ویژگیها در قدرت تصمیم گیری موثر هستند. پس حتما همین الان این کار را انجام بدهید و یک هنر را شروع کنید.
۲- با افرادی از گروههای سنی مختلف در تماس باشید
بهتر است دایره دوستان و اطرافیان خودتان را به هم سن و سالانتان محدود نکنید. سعی کنید هم با افراد جوان‌تر و هم با افراد مسن‌تر از خودتان ارتباط داشته باشید. ارتباط با افراد مسن‌تر به شما کمک می‌کند آگاهی خود را افزایش دهید، بهتر بتوانید برای آینده برنامه‌ریزی کنید و همچنین جوانب مختلف هر چیزی را بهتر بسنجید. ارتباط با جوان‌ترها نیز کمک می‌کند به آرزوها و موفقیتهای گذشته خود بازگردید و شوق دوباره‌ای برای تکرار آنها بیابید.
علاوه بر این موارد، وقتی چندی از رقابت با هم سن و سالان خودتان غافل می‌شوید، زاویه دید متفاوت و شفاف‌تری به دست می‌آورید و بهتر می‌توانید مزایا و معایب هر انتخاب را بسنجید. تمام این موارد مستقیم و غیر مستقیم در بهبود مهارت تصمیم گیری شما موثر هستند، پس فراموش نکنید که با افراد مختلف ارتباط بگیرید.
۳- ورزش کنید
همه ما بارها شنیده‌ایم که عقل سالم در بدن سالم است. روسی ها یک ضرب المثل هم دارند که می‌گوید: روح سالم در بدن سالم است.
بارها برای من پیش آمده که ذهنم مشغول تصمیم خاصی بوده است. وقتی به باشگاه رفتم، توانستم کمی ذهنم را آزاد کنم و سپس با دید بازتری به مشکل نگاه کنم. پس حتما یک ورزش که به آن علاقه دارید را شروع کنید. این کار هم باعث می‌شود آدمهای جدیدی را ملاقات کنید (که هم روحیه شما را بهبود می‌بخشند و هم بعدا در کار، زندگی، مشورت و.. به شما کمک می‌کنند) و هم به سلامتی جسمی شما کمک می‌کند.
همچنین ورزش کردن اعتماد به نفس را افزایش می‌دهد که کمک می‌کند به تصمیماتتان بهتر اعتماد کنید. پس وقت را تلف نکنید و همین الان رشته مورد علاقه‌اتان را آغاز کنید.
۴- یک تصمیم خوشمزه بگیرید.
شاید باورتان نشود ولی آشپزی می‌تواند به مهارت تصمیم گیری کمک کند. غذاهای جدید را امتحان کنید و یا خودتان با خلاقیتی که دارید، دستورهای جدید اختراع کنید. اگر بتوانید در حوزه گسترده غذاها تصمیمات خوبی بگیرید، می‌توانید در زمینه‌های دیگر نیز این کار را با راحتی بیشتری انجام دهید. علاوه بر این، خواهید دید که وثتی مشغول آشپزی هستید، ذهنتان به طور ناخودآگاه به تصمیم مورد نظر فکر می‌کند که این کار به فرآیند تصمیم گیری کمک می‌کند. پس سعی کنید از این روش برای بهبود تمرکز، خلاقیت و قدرت تصمیم گیری خود کمک بگیرید.
۵- اول قورباغه را قورت بدهید.
به تعویق انداختن کارها به ما کمک می‌کند از اضطراب، تنش و نگرانی دوری کنیم. در عین حال این کار موجب می‌شود نتوانیم کارهای دیگرمان را به خوبی انجام دهیم زیرا همواره چیزی بر ذهنمان سنگینی می‌کند. برای همین بهتر است مهم‌ترین و سخت‌ترین و چالش‌برانگیزترین تصمیمات را اول بگیرید و سپس به اولویتهای بعدی بیندیشید. این کار موجب می‌شود مهارت تصمیم گیری شما بهبود یافته و کیفیت تصمیماتتان افزایش یابد.
۶- اطلاعات کافی جمع‌آوری کنید.
هرچه اطلاعات بیشتری راجع به موضوع مورد نظر داشته باشید، می‌توانید با اشراف بیشتری تصمیم بگیرید. پس اگر می‌خواهید رشته دانشگاهی خود را انتخاب کنید، سعی کنید جزئیات کافی و دقیق از تمام رشته‌ها را به دست آورید. پس با افراد صاحب‌نظر و کسانی که تجربه تحصیل در رشته‌های مختلف را داشته‌اند، مشورت کنید. وقتی این کار را انجام بدهید، می‌بینید که با اطمینان بیشتری تصمیم گرفته و به آن پایبند می‌مانید. البته مراقب باشید در این حین در دام کمال طلبی نیفتید. برای آشنایی بیشتر با کمالگرایی و راههای غلبه بر آن می‌توانید این مقاله‌ها را بخوانید.
۷- اولویت‌بندی را فراموش نکنید.
ما از صبح که بیدار می‌شویم با تصمیمهای مختلفی مواجهیم: چه بپوشیم، چه بخوریم، چه کاری را اول انجام دهیم، برای دوستمان چه هدیه‌ای بخریم و … بدیهی است برخی از این تصمیم‌ها وزن بیشتری دارند و برخی کمتر. ولی اگر خودمان را با تصمیمهای کوچک خسته کنیم، انرژی برای تصمیمات مهم نمی‌ماند. پس بهتر است سعی کنید اول تصمیمات مهمتان را بگیرید و تصمیمات کم‌اهمیت‌تر را به بعد موکول کنید.
مثلا می‌توانید ناهارتان را زودتر آماده کنید یا لباسهایتان را شب قبل انتخاب کنید. در این صورت نیازی نیست روز بعد انرژی زیادی برای این کارها صرف کنید و خسته شوید.
۸- مراقب احساساتتان باشید.
اجازه ندهید احساساتان در تصمیم شما تاثیر بگذارند. اگر روز خوبی نداشته اید، یا دل‌مشغولی خاصی دارید، بهتر است کمی به خودتان زمان بدهید تا بتوانید ذهنتان را آرام کرده و سپس با بررسی حقایق و شواهد موجود تصمیم بگیرید.
۹- ریسک را در آغوش بگیرید.
بهتر است بپذیرید که ریسک و احتمال خطا بخشی از تصمیم گیری است. کمالگرایی افراطی و اهمالکاری ناشی از آن ممکن است سبب شود تصمیم خود را به تعویق بیندازید که این کار موجب هدر دادن سرمایه‌های شما می‌شود. خود من بارها به خاطر از دست دادن زمان و اصرار برای رسیدن به یک تصمیم ایده‌آل فرصتهای زیادی را از دست داده‌ام به گونه ای که از یک جا رانده و از دیگری مانده شده‌ام. پس به شما توصیه می‌کنم تلاش کنید در این دام نیفتید. اگر می‌خواهید با انواع اهمالکاری آشنا شوید، می‌توانید این مقاله را نیز مطالعه کنید.
۱۰- در دوره های تصمیم گیری شرکت کنید.
شاید خنده‌دار باشد که برای کار روتینی مانند تصمیم گیری بخواهید دوره بگذرانید. ولی بد نیست بدانید لزوما به تنهایی نمی‌توانید در این مسیر به نتیجه برسید. حتی اگر بتوانید به تنهایی در این مسیر موفق شوید، باز ممکن است شرکت در یک دوره آنلاین یا حضوری سرعت شما برای رسیدن به هدفتان را چندین برابر کند. پس از شرکت در دوره یا کمک گرفتن از مربیان کسب و کار نترسید.
در نهایت
در این مقاله ضرورت بهبود مهارت تصمیم گیری را بیان کردیم، در مورد عوامل تاثیرگذار در آن و عوامل خطا هنگام تصمیم گیری حرف زدیم، مراحل تصمیم گیری را یاد گرفتیم و راهکارهایی برای تقویت این مهارت را فراگرفتیم. حتما این تکنیکها را به کار بگیرید و مرتبا تمرین کنید. فراموش نکنید به ما بگویید کدام یکی برای شما موثرتر بوده است.
بدون دیدگاه