تقریبا اکثرمان از زمانی که کودک بودیم به خاطر داریم که خانواده و اطرافیان ما را به خاطر هوش و استعدادمان مورد تشویق و تمجید قرار می‌دادند. مثلا اگر می‌دیدند نقاشی‌های زیبایی می‌کشیم می‌گفتند که در هنر و نقاشی استعداد داریم. از همان زمان کودکی والدینمان دوست داشتند ما را استعداد یابی کنند.
بزرگ‌تر که شدیم پایمان به مدارس باز شد اوضاع کمی تغییر کرد. معلم‌ها نمره را ملاک با استعداد بودن می‌دیدند! مهم نبود چقدر خوب بسکتبال بازی می‌کردیم یا نقاشی‌هایمان چقدر زیبا بودند، تنها چیزی که اهمیت داشت نمراتی بود که در درس ریاضی و علوم می‌گرفتیم! به گفته خودشان اگر در این دو درس قوی بودیم در آینده می‌توانستیم رشته ریاضی یا تجربی را بخوانیم و پس از آن دکتر یا مهندس می‌شدیم…
زمان گذشت و دیدیم نه نمره ریاضی مهم بود و نه تجربی خواندن… چیزی که از همه مهم‌تر بود استعداد و علاقه ما بود. اگر از همان دوران کودکی به درستی می‌فهمیدیم که به چه چیزی علاقه‌مند هستیم و در چه زمینه‌هایی توانایی داریم شاید به جاهای بهتری می‌رسیدیم…
در این مقاله قصد دارم شما را با روش‌های استعداد یابی آشنا کنم! خدا را چه دیدید شاید پس از خواندن این مقاله مسیر زندگیتان تغییر کرد و به چیزی که همیشه آرزویش را داشتید رسیدید. تا پایان مقاله همراهم بمانید.
استعداد چیست؟
پیش از آن که از راه‌های استعداد یابی برایتان بگویم بیایید کمی راجع به ماهیت استعداد صحبت کنیم. در حالت کلی استعداد مفهوم مبهمی دارد. معمولا استعداد را هم معنی با خلاقیت، هوش، توانایی، علاقه و… می‌دانند.
ملانی کلاین (kline) در کتاب راهنمای سنجش‌های روانی می‌گوید که:
استعداد، مجموعه ای از توانایی‌هایی است که در فرهنگ‌های خاص، با ارزش به شمار می‌رود.
طبق گفته محققان برخی استعدادها ذاتی هستند، مثل ژنتیک و فرم مناسب بدنی برای انجام ورزشی خاص و… اما برخی استعدادها نهفته هستند و می‌توان با تکرار و تمرین آن‌ها را تقویت کرد. اگر دوست دارید در این باره بیشتر بدانید پیشنهاد میکنم مقاله استعداد یا تلاش را مطالعه کنید.
چگونه استعداد یابی کنیم؟
همه ما دوست داریم علاقه و استعداد خود را پیدا کنیم و در جهت تقویت آن تلاش کنیم. زیرا اعتقادمان این است که اگر استعدادمان را به درستی کشف کنیم، می‌توانیم به موفقیت‌های بیشتری برسیم. در ادامه شما را با روش‌های کشف استعداد آشنا خواهم کرد:
۱-کارهایی که برایتان ساده هستند لیست کنید
همه ما یکسری از کارها را بهتر از دیگران انجام می‌دهیم. تکه کاغذی بردارید و هر کاری که انجام دادنش برایتان ساده به نظر می‌رسد یادداشت کنید. کارهایی که در مدت زمان کمی قادر هستید آن‌ها را به پایان برسانید را لیست کنید. امکان دارد با دیدن این لیست به توانایی و استعداد خود پی ببرید.
به عنوان مثال ممکن است سرعت بالایی در طراحی یک پوستر تبلیغاتی داشته باشید و یا به راحتی بتوانید یک اتاق را کاغذ دیواری کنید… فرقی نمی‌کند روی چه مهارتی تسلط دارید، همه را یادداشت کنید. با درست کردن این لیست می‌توانید ااستعداهای پنهان خود را پیدا کنید. شاید به خیال خودتان برخی کارها آنقدر ساده هستند که بی اهمیت به نظر می‌رسند. اما ممکن است همان کار برای افراد دیگر دشوار باشد و اینجاست که تفاوت شما با دیگران مشخص می‌شود.
۲-اهدافتان را یادداشت کنید
خیلی مهم است که بدانید به چه چیزهایی علاقمند هستید و دلتان می‌خواهد به چه چیزهایی دست بیابید. هدف به زندگی ما مسیر و جهت می‌دهد و در دل همین مسیر استعداد ما نهفته است.
می‌گویند وقتی خدا آرزویی را در دلمان قرار می‌دهد یعنی توانایی رسیدن به آن را در وجود ما دیده است. شخصی را تصور کنید که بزرگترین هدفش این است که روزی بزرگترین گالری عکاسی جهان را برپا کند. طبیعتا این شخص می‌تواند علاقه و استعداد نهفته‌ای در هنر و عکاسی داشته باشد. اگر استعدادی در این زمینه نداشت دلیلی هم نداشت که چنین هدفی داشته باشد.
اگر برای پیدا کردن اهداف زندگیتان سردرگم هستید پیشنهاد میکنم مقاله سیر تا پیاز هدفگذاری را مطالعه کنید. یکی از مهم‌ترین اقدامات برای پیدا کردن استعداد همین هدفگذاری است، پس به سادگی از کنار آن نگذرید.
۳-از نزدیکان خود بپرسید که در چه چیزی عالی هستید
اگر خاطرتان باشید بالاتر اشاره کردم که کارهایی که برایتان ساده به نظر می‌رسند را لیست کنید. گاهی ممکن است هنگام نوشتن لیستتان برخی کارها را از قلم بیندازید چون اصلا به ذهنتان هم نمی‌رسد کاری که انجام می‌دهید چقدر می‌تواند مهم باشد.
برای آن که چیزی را از قلم نیندازید باید به سراغ افرادی بروید که با آن‌ها معاشرت زیادی دارید. از دوستان و خانواده خود بپرسید که به نظرشان شما چه کارهایی را خوب انجام می‌دهید و در چه چیزی استعداد دارید.
جواب‌ها را یادداشت کنید و ببینید کدام ویژگی بیشتر از همه تکرار شدده است. مثلا ممکن است شما از ۱۰ نفر این سوال را بپرسید و ۶ نفرشان به شما بگویند که صدای خوبی دارید و می‌توانید خواننده یا گوینده خوبی شوید… یا ممکن است ۴ نقر بگویند قلم خوبی دارید و اگر نویسندگی را به طور حرفه‌ای شروع کنید به جاهای خوبی خواهید رسید.
با این سوال ساده توجه شما به ویژگی‌هایی که بهشان بی توجه بودید جلب می‌شود و می‌توانید دقیق‌تر به آن‌ها نگاه کنید.
۴-خودتان را به چالش بکشید
برخی افراد روتین زندگی تکراری دارند و همان ریتم یکنواخت را ادامه می‌دهند. تا زمانی که در معرض تجربیات مختلف قرار نگیرید نمی‌فهمید به چیزهایی علاقه دارید و در چه زمینه‌هایی کارتان خوب است.
خود من به واسطه تجربه‌ای که در کودکی داشتم از رفتن به باشگاه ورزشی بدم می‌آمد و هرگز به خودم فرصت امتحان دوباره را نمی‌دادم. یک روز دلم را به دریا زدم و دوباره به باشگاه رفتم… با این کار مسیر زندگیم به کل تغییر کرد. چند ماه بیشتر از باشگاه رفتنم نگذشته بود که مربی مرا به خاطر استعداد بالایم تشویق کرد و اوضاع طوری تغییر کرد که چند سال بعد خودم مدرک مربیگری ورزشی گرفتم.
می‌دانید منظورم از گفتن این تجربه چه بود؟ من اگر به باشگاه نمی‌رفتم هیچ گاه نمی‌فهمیدم چقدر به ورزش علاقمند هستم و تا چه حد می‌توانم در این زمینه توانمند باشم. به همین دلیل است که می‌گویم اگر می‌خواهید استعداد درونتان را پیدا کنید باید از منطقه امنتان بیرون بیایید و خودتان را به چالش بکشید.
۵-مطالعه کنید
از مطالعه غافل نشوید. تا می‌توانید دانشتان را بالا ببرید. وسعت علم و دانش آنقدر زیاد است که ممکن است خیلی از زمینه‌های تحصیلی و کاری را اصلا نشناسید. متاسفانه مدارس و دانشگاه‌ها آن طور که باید در استعداد یابی و معرفی زمینه‌های کاری و تحصیلی دقیق عمل نمی‌کنند.
در مدارس ما همه چیز در چند رشته خلاصه می‌شود… ریاضی، تجربی، انسانی، هنر، فنی! و متاسفانه اکثرمان از زیر شاخه‌های همین چند رشته هم اطلاعات کافی نداریم و به درستی همه آن‌ها را نمی‌شناسیم.
من از زمان راهنمایی فهمیده بودم به ریاضی علاقمند هستم ولی هیچ درک درستی نسبت به آینده این رشته نداشتم! فقط این را می‌دانستم که بعدا می‌توانم مهندس شوم! اگر از همان زمان در رابطه با علومی که به ریاضی مرتبط بود مطالعه و تحقیق می‌کردم، شاید تصمیمات بهتری برای آینده‌ام می‌گرفتم.
پس تلاش کنید مطالعاتی هر چند سطحی در زمینه‌های مختلف داشته باشید. نیازی نیست تخصصی مطالعه کنید. اطلاعات عمومیتان را بالا ببرید و ببینید در میان این علوم به کدام شاخه علاقه بیشتری دارید و دلتان می‌خواهد راجع به کدام مباحث بیشتر مطالعه کنید. شاید همین بخش‌ها، زمینه‌ای باشند که در آن استعداد دارید و می‌توانید با علاقه و اشتیاق به مطالعات تخصصی‌تر در آن زمینه‌ها بپردازید.
۶-خاطراتتان را بنویسید
روزانه نویسی کنید. اتفاقات هر روز را هر چند کوتاه و مختصر یادداشت کنید. سامان دادن به افکاری که در ذهن داریم کار ساده‌ای نیست. برای آن که به این افکار نظمی بدهید بهترین راه این است که آن را یادداشت کنید. در این بین با نوشتن دستاوردها و مشکلات، نکته‌های ظریفی دستگیرتان خواهد شد و امکان دارد بتوانید زمینه موردعلاقتان را پیدا کنید. زیرا نوشتن می‌تواند آن چیزهایی که در اعماق ذهنتان است را برایتان روشن‌تر و واضح‌تر کند.
همچنین با خواندن خاطرات چند ماه و چندسال قبلتان ممکن است متوجه شوید به چیزهایی علاقمند بوده‌اید که فراموششان کرده‌اید. شاید با یادآوری آن‌ها باز هم تمایل داشته باشید که دنبالشان کنید. خاطره نویسی را به عادتتان تبدیل کنید که قطعا روزی به کارتان خواهد آمد.
۷- هنگام کدام فعالیت‌ها متوجه گذر زمان نمی‌شوید؟
همه ما بازه‌هایی از روز مشغول کارهایی می‌شویم که حسابی ما را در خودشان غرق میکنند. کارهایی که هنگام انجام دادنشان متوجه گذر زمان نمی‌شویم.
این فعالیت‌ها خیلی مهم هستند. ما زمانی متوجه گذر زمان نمی‌شویم که حسابی احساس راحتی کنیم و بهمان خوش بگذرد. درست مثل زمان‌هایی که در کنار دوستان و عزیزانمان می‌گذرانیم و به نظرمان خیلی سریع لحظاتمان به اتمام می‌رسند.
در مورد خودم، زمان‌هایی که مشغول طراحی بودم اصلا متوجه گذر زمان نمی‌شدم. گاهی به خودم می‌آمدم و می‌دیدم ۵-۶ ساعت مشغول به کار بوده‌ام بدون اینکه خسته و گرسنه شوم.
پس فعالیتی که بتواند شما را از گذر زمان دور کند باید فعالیت با ارزشی باشد. مثلا ممکن است هنگام نواختن گیتار یا آشپزی چنین حسی داشته باشید. روی این فعالیت‌ها تمرکز بیشتری کنید زیرا ممکن است علاقه و استعداد شما در همین فعالیت‌ها باشد.
۸- موفقیت‌هایتان را بررسی کنید
نگاهی به موفقیت‌هایتان بندازید. هیچ چیز را از قلم نیندازید… از مسابقات کوچکی که در مدرسه‌تان برگزار شده تا مسابقات جهانی همه را یادداشت کنید. برای انجام چه کارهایی تشویق شده‌اید؟
به عنوان مثال اگر در مسابقه شنای مدرسه مقام دارید امکان این که در همین زمینه مهارت و استعداد داشته باشید وجود دارد. موفقیت‌هایتان را بررسی کنید و ببینید دلتان می‌خواهد در کدام زمینه باز هم به فعالیت بپردازید و حرفه‌ای‌تر به پیش بروید.
۹- سرگرمی‌هایتان را بررسی کنید
در طول روز زمانتان را صرف چه کارهایی می‌کنید؟
فرض کنید شخص A اوقات فراغتش را این گونه می‌گذراند: نواختن گیتار، گوش دادن به موسیقی، چک کردن پیج‌های اینستاگرام یا یوتیوب اهنگسازان معروف و…
و شخصB این گونه باشد: دیدن فوتبال، ورزش گروهی با دوستان، چک کردن پیج بازیکنان معروف فوتبال و…
با این دو مثال ساده و واضح می‌توانید تفاوت میان علایق و استعدادهای این دو شخص را ببینید. احتمال اینکه شخص A در زمینه‌های هنری و شخص B در زمینه‌های ورزشی موفق عمل کند وجود دارد.
البته این نکته را ذکر کنم که طبق بند ۴ که بالاتر ذکر شد، شما باید خودتان را به چالش هم بکشید… این امکان هم وجود دارد که اگر شخص A و B روتین و سرگرمی یکدیگر را امتحان کنند دریابند که علاقه و استعداشان در چیز دیگریست. تنها نکته مهم ماجرا این است که شما در هر حال باید به اوقات سرگرمیتان نیز اهمیت داده و با بررسی آن‌ها در جهت کشف استعدادتان بکوشید.
۱۰- آزمون و خطا کنید
مهارت‌های مختلف را امتحان کنید. چند کلاس آموزشی شرکت کنید. از آموزش‌های رایگان اینترنتی استفاده کنید. فعالیت‌های مختلف را تجربه کنید.
من نیز مدتی مهارت‌های مختلفی همچون نقاشی، گلدوزی، چرم دوزی، مربیگری، تولید محتوا، طراحی گرافیک و… را امتحان کردم و فهمیدم به کدام مهارت‌ها علاقه دارم و از کدام مهارت‌ها خوشم نمی‌آید.
چگونه استعداد شغلی خود را کشف کنیم؟
برای استعدادیابی شغلی نیز دقیقا باید از همان ۱۰ روش بالا استفاده کنید. زمانی که بفهمید در چه چیزی علاقه و استعداد دارید، کم کم می‌توانید مسیر شغلیتان را نیز تعیین کنید. اما برای کشف استعداد شغلی دو پیشنهاد برایتان دارم که در ادامه عنوان میکنم:
۱- کارهای مختلف را امتحان کنید
گاهی تنها تصوری که از کار مورد علاقمان داریم همان چیزی است که در فیلم‌ها دیده‌ایم و یا در رمان‌ها خوانده‌ایم. معمولا واقعیت با فیلم و داستان تفاوت‌هایی دارد.
مثلا برخی ادعا میکنند دوست دارند پزشک شوند ولی تاکنون پایشان به بیمارستان نخورده است. شاید اگر این افراد یک بار به بیمارستان مراجعه کنند با دیدن جو حاکم به کل نظرشان تغییر کند.
اگر به زمینه شغلی خاصی علاقمند هستید حتما یه دوره کارآموزی در همان حیطه بگذرانید تا از نزدیک آن شغل را درک و احساس کنید.
تاکید میکنم به دوره‌های کارآموزی دانشگاه‌ها اکتفا نکنید و تا جایی که می‌توانید در شرکت‌ها و مراکز بزرگ به دنبال کاراموزی باشید. اگر به راهنمایی بیشتری در این زمینه نیاز دارید می‌توانید فرم تماس با ما را پر کنید.
۲- آزمون‌های استعداد یابی شغلی
امروزه آزمون‌های استعدادیابی شغلی زیادی طراحی شده‌اند و کمک میکنند تا حدودی بفهمید در چه زمینه‌ای استعداد بیشتری دارید. (این نکته را ذکر کنم که خطای این آزمون‌ها بالاست و تتنها دیدی کلی به شما خواهند داد.) این آزمون‌ها شامل:
تست جانسون اوکانر برای استعداد یابی:
یکی از تست‌های قدیمی و معتبر است که توانایی‌های افراد را در ۱۴ حوزه دسته بندی می‌کند:
- تجسم سازه (Structural Visualization)
- استدلال استقرایی (Inductive Reasoning)
- ایده‌پردازی (Ideaphoria)
- سرعت بالای درک بصری(Graphoria)
- استدلال تحلیلی (Analytical Reasoning)
- استعدادهای عددی (The Numerical Aptitudes)
- استعدادهای شنیداری (Auditory Aptitudes)
- سیلوگرام (Silograms)
- حافظه طراحی و مشاهده (Memory for Design & Observation)
- تشخیص و ادراک رنگ (Color Discrimination & Color Perception)
- طراحی بصری (Visual Designs)
- استعدادهای کار با دست و ابزار (The Dexterity Aptitudes)
- آینده‌نگری (Foresight)
- ترکیب کلمات (Word Association)
تست هالند برای استعداد یابی:
این تست ۱۸۰ سوال دارد که در مدت زمان ۳۰ دقیقه انجام می‌شود. معمولا از این تست برای استعدادیابی نوجوانان، هدایت تحصیلی و رغبت سنجی شغلی استفاده می‌شود.
دکتر هالند افراد را در ۶ گروه طبقه بندی می‌کند:
- هنرمند – خلق کننده (Artistic)
- واقع بین – انجام دهنده (Realistic)
- اجتماعی – یاری رساننده (Social)
- سازمان دهنده – قاعده مند (Conventional)
- جسور – متقاعد کننده (Enterprising)
- جستجوگر – متفکر (Investigative)
تست MBTI (مایزر – بریگز) برای استعداد یابی:
این تست ۹۷ سوال دارد که در مدت زمان ۱۰ دقیقه انجام می‌شود. معمولا از این تست برای انتخاب رشته استفاده می‌شود. این تست افراد را با توجه به ویژگی‌هایشان به ۴ دسته تقسیم می‌کند:
- درونگرا یا برونگرا
- احساسی یا منطقی
- منظم یا منعطف
- حسی یا شهودی
تست هوش چندگانه گارنر برای استعداد یابی
این آزمون ۸۰ سوال دارد و برای هدایت تحصیلی و تعیین مسیر شغلی به شما کمک می‌کند. در این آزمون ۸ نوع هوش بررسی می‌گردد:
- هوش منطق – ریاضی
- هوش کلامی – زبانی
- هوش درون فردی
- هوش میان فردی
- هوش طبیعیت گرا
- هوش فضایی
- هوش جنبشی – حرکتی
- هوش موسیقیایی
تست نئو برای استعداد یابی
این تست یکی از مهم‌ترین تست‌های استعداد یابی است. تست نئو بلند ۲۴۰ سوال دارد و ۶۰ شخصیت را مورد بررسی قرار می‌دهد. تست نئوی کوتاه ۶۰ سوال دارد و ۵ شخصیت را بررسی می‌کند:
- عصبانیت (روان رنجوری)
- برون گرایی
- سازگاری
- استقبال از تجربه
- وظیفه شناسی
آیا سن استعداد یابی مهم است؟
سن استعداد یابی در برخی زمینه‌ها اهمیت دارد. مثلا برای کشف استعداد ورزشی بهتر است از سنین کودکی فرایند استعداد یابی را آغاز کنیم. طبق کتاب قله استعداد تاثیر تمرین از استعداد بیشتر است. بنابراین اگر مهارتی را از سن پایین تمرین کنیم احتمال موفقیتمان بیشتر خواهد بود. همچنین اگر استعدادیابی تحصیلی را به موقع انجام دهیم، طبیعتا مسیر تحصیلی بهتری را طی کرده و نهایتا زودتر به شغل و جایگاه موردنظرمان خواهیم رسید.
پس هر چه زودتر به فکر کشف استعدادهای خود باشیم بهتر است. اما گمان نکنید حالا که سنتان بالا رفته برای این کار دیر شده است. درست است که هر چه سنتان پایین‌تر باشد زمان بیشتری برای دنبال کردن استعدادهایتان دارید، اما این نکته را با خاطر داشته باشید که برخی استعدادها با گذر زمان خودشان برا بروز می‌دهند.
طبق توضیحاتی که بالاتر در روش‌های استعدادیابی گفتیم، برای آن که بفهمید در چه چیزی استعداد دارید، باید شرایط مختلف را تجربه کنید. به چالش کشیدن و آزمون و خطا در طی زمان امکان پذیر است. پس اگر بیش از ۴۰ سال سن دارید و احساس می‌کنید می‌توانید نویسنده خوبی شوید درنگ نکنید و به سراغش بروید.
یادتان باشد اگر برای کشف استعدادتان همین امروز اقدام کنید، خیلی بهتر از فرداها و چند ماه و سال آینده است. مطمعن باشید از اینکه امروز شروع کرده‌اید پشیمان نخواهید شد.
جمع بندی
حال که به انتهای این مقاله رسیده‌اید باید زندگی متفاوتی را آغاز کنید. از این به بعد باید بیشتر حواستان را جمع کنید و نشانه‌ها را با دقت ببینید. بهتر است یک دفتر داشته باشید تا برای نوشتن افکار، توانمندی‌ها، خاطراتتان و… از آن استفاده کنید. حتما یک بار دیگر به ابتدای مقاله بروید و ۱۰ روش گفته شده برای استعداد یابی را مرور کنید.
بنظرتان در چه زمینه‌هایی استعداد دارید؟ انجام کدام کارها برایتان ساده‌تر است؟
به قلم: فهیمه بصیرت
بدون دیدگاه