دوپامین چیست؟ داستان لذتی که دردسرساز می‌شود

لذت خوردن یک کیک شکلاتی

حس خوب در دورهمی با دوستان صمیمی

میخکوب شدن به سریالی که هر شب برای دیدنش لحظه شماری می‌کنید

و…

آیا تاکنون فکر کرده اید این حس لذت سر و کله اش از کجا پیدا می شود؟

چه چیزی آنقدر قدرتمند است که باعث شود از انجام کاری لذت ببریم و حتی ما را به انجام بیشتر آن وادار کند؟

بله دوپامین! عامل اصلی لذت و اعتیاد که قرار است امروز بیشتر با آن و سازوکارش آشنا شویم.

دوپامین چیست و چگونه کار می‌کند؟

دوپامین یک پیام رسان عصبی است که مغز آن را می‌سازد. این ماده به سیستم عصبی بدن کمک می کند تا سلول های عصبی بتوانند به یکدیگر پیام ارسال کنند.

وجود این ماده در بدن به شما کمک می کند که حس خوبی داشته باشید. این ماده اجازه می دهد احساس رضایت، لذت و انگیزه را تجربه کنید. از طرفی دیگر دوپامین در خلق و خوی شما، تمرکز، خواب، حافظه و حرکات بدن نقش دارد.

فرض کنید خوراکی مورد علاقه یا به قول معروف حال خوب کن برای شما کوکی های شکلاتی است. هنگامی که آنها را در حال بیرون آمدن از فر می بینید یا عطر شگفت انگیز کوکی های تازه به مشامتان می رسد، مغز دوپامین را افزایش می دهد. حال وقتی کوکی های خوشمزه را می خورید، سیلی از دوپامین وجودتان را فرا می گیرد. این افزایشِ قابل توجه دوپامین برای این است که ولع و حس رضایت بیشتری را هنگام خوردن آنها تجربه کنید.

حال تصور کنید رئیستان برای شما و همکارانتان کوکی های شکلاتی خریده است. شما هم کل روز منتظر آنها بوده اید اما یک تماس فوری برایتان پیش می آید که دقایقی وقتتان را می گیرد. وقتی برمی گردید تا بتوانید بالاخره دلی از عزا در آورید می بینید که اثری از کوکی ها نیست. همکارانتان با ولع تمام همه‌ی آنها را نوش جان کرده‌اند. در این حین شما به شدت نا‌امید می شوید. این ناامیدی سطح دوپامین را کاهش می دهد و باعث بدخلقی شما می شود. همچنین در این حال ممکن است که تمایل شما به کوکی های شکلاتی چند برابر شود. اینگونه است که دوپامین می تواند احساسات ما را در طول روز به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

دوپامین چگونه افزایش می یابد؟

لذتی که با خوردن غذای لذیذ تجربه می کنید، هیجان و رقابت یک بازی کامپیوتری، حس خوب غرق شدن در فیلم و سریال، لذت گشت زدن در فضای مجازی و هر کاری که کوچکترین لذت را در شما ایجاد کند، دوپامین مغز شما را افزایش می دهد. این دوپامین باعث حس رضایت و سرخوشی شما می شود، به طوری که دوست دارید کار مورد نظر را بارها و بارها تکرار کنید تا دوباره همان لذت را تجربه کنید.

وجود دوپامین در بدن لازم است و کمبود آن باعث مشکلات زیر می شود:

• حس خستگی
• کاهش هوشیاری
• مشکل در تمرکز
• انگیزه و اشتیاق کمتر
• مشکلات حرکتی

حال شاید با خود فکر کنید دوپامینی که انقدر در حال خوبمان تاثیر دارد پس هر چه بیشتر باشد بهتر است.

اما باید بگویم که کاملا در اشتباه‌اید!

از قدیم گفته‌اند هر چیزی حدی دارد و اگر از حدش بگذرد دردسرساز می‌شود. دوپامین هم از این قاعده مستثنی نیست و زیاد از حدش مشکلاتی به وجود می آورد که فکرش را هم نمی توانید بکنید.

این روز ها به لطف اینترنت و فضای مجازی سطح دوپامین افراد به شدت بالا رفته است. دوپامین وقتی از حدش بگذرد به اعتیاد تبدیل می شود. یعنی شما نمی توانید دست از کاری که باعث لذت شما شده است بکشید و به عبارتی معتادش می شوید. حال اگر آن کار خوردن غذاهای ناسالم و خوشمزه باشد باعث پرخوری شما می شود. اگر بازی های کامپیوتری باشد، می تواند وضعیت ذهن و جسم شما را مختل کند. اگر غرق شدن در محتواهای اینستاگرام و یوتوب و… باشد ساعت ها وقت و انرژی شما را تلف خواهد کرد. پس نمی توان گفت که هر چیز خوبی، زیاد از حدش هم خوب است.

تاثیر دوپامینِ بیش از حد بر اهمال کاری

همانطور که گفتیم دوپامینی که پا را از گلیم خود دراز تر کند منجر به اعتیاد می شود. در صورتی که به یک سری کارهای متفرقه اما لذت بخش معتاد شویم، وقت زیادی از روز را به انجام آنها اختصاص می دهیم. به لذت های کوچک و موقتی قانع می شویم و از اصلیات زندگی باز می‌مانیم. به همین ترتیب انجام کارهای ضروری را عقب می اندازیم تا به کارهای فرعی برسیم و همین روند باعث اهمال کاری خواهد شد.

بهترین راه افزایش دوپامین

در ادامه راه هایی را معرفی می کنم که با انجام آنها سطح دوپامین بدنتان تا حد خوبی تنظیم می شود. همچنین کمکتان می کند تا در طول روز با حس بهتری به کارهایتان برسید.

1. مدیتیشن کنید

سعی کنید حداقل ۲۰ دقیقه مدیتیشن را به برنامه روزانه خود اضافه کنید. مدیتیشن یک فعالیت آرام بخش است که به افزایش دوپامین کمک می کند. مدیتیشن روزانه تاثیر هورمون های استرس را خنثی می کند و خونسردی و آرامش را جایگزین آن می کند.

مراقبه و مدیتیشن می تواند در داشتن یک زندگی شاد تاثیر بسزایی داشته باشد پس اهمیت آن را دست کم نگیرید.

2. از ورزش غافل نشوید!

ورزش به معنای واقعی می تواند زندگی‌تان را زیر و رو کند. ورزش و داشتن فعالیت بدنی علاوه بر تاثیرات فوق العاده ای که روی جسم دارد، بر ترشح دوپامین نیز تاثیر مثبت می گذارد. باعث می شود که در ادامه‌ روز کارهایتان را با تمرکز بیشتری انجام دهید و همچنین خواب با کیفیتی داشته باشید.

3. ماساژ را امتحان کنید

احتمالا شما هم حس سبکی و آرامش بعد از ماساژ را تجربه کرده اید. همین حس باعث می شود که ماساژ گرفتن به یک عمل سالم و لذت بخش برای افزایش دوپامین تبدیل شود. علاوه بر این ماساژ، هورمون استرس یعنی کورتیزول را کاهش می دهد. در نتیجه خلق و خوی بهتری پیدا می کنید و تنش و اضطراب شما به مقدار قابل توجهی کاهش می یابد.

4. خواب کافی داشته باشید

صبح در هنگام بیداری، دوپامین به صورت طبیعی افزایش می یابد. بعد از ظهر که به زمان خواب نزدیک می شویم افت می کند. حال کمبود خواب چگونه می تواند این ریتم طبیعی را بر هم بزند؟

اگر شما مجبور شوید کل شب را بیدار بمانید، صبح روز بعد میزان دوپامین در شما کمتر می شود. یعنی صبح اول وقت که به طور طبیعی باید بیدار و هوشیار باشید، خواب آلوده هستید.

این کاهش دوپامین باعث اتفاقات ناخوشایندی از جمله کاهش تمرکز و توانایی می شود.

به مراتب اگر خواب کافی و با کیفیت داشته باشید، هوشیاری و توانایی فیزیکی در طول روز همراهتان خواهد بود.

داشتن یک خواب راحت از نان شب هم واجب تر است. پس توصیه میکنم حتما سری به مقاله لینک شده بزنید تا هرشب بتوانید خوابی آرام و باکیفیت را تجربه کنید.

5. دوش آب سرد بگیرید

   

اگر حتی یک بار دوش آب سرد گرفته باشید، قطعا حس سبکی و آرامش بعد از آن را به یاد دارید. این حس حاکی از آن است که دوش آب سرد هم دوپامین را به مقدار خوبی افزایش می دهد. استرس را از شما دور می کند و به قول معروف کاملا ریلکس می شوید.

دوش آب سرد سیستم ایمنی بدن را قوی می کند و همچنین منبع خوبی برای تامین انرژی روزانه است. با تمام این اوصاف فکر می کنم دیگر باید قانع شده باشید که دوش آب سرد معجزه می کند!

سخن آخر

موارد زیادی در زندگی وجود دارند که می توانند دو چهرۀ متفاوت داشته باشند. این بستگی به ما دارد که با کارهایی که انجام می دهیم، کدام چهره را آشکار می کنیم.

همانطور که دیدیم، دوپامینی که می تواند نهایت لذت و حال خوب را در ما رقم بزند، به همان میزان هم می تواند مخرب و دردسرساز باشد. در نهایت این ما هستیم که انتخاب می کنیم از کدام جنبه ی آن استفاده کنیم.

همچنین با شناختی که از این هورمون و عملکردش در بدن پیدا کرده‌ایم، دلیل حال خوب یا بدی که داریم را بهتر درک می کنیم. این آگاهی به ما کمک می کند تا در تلۀ اعتیاد نیوفتیم و هر چه سریع تر مچ خود را بگیریم.

شما با انجام چه کارهایی حس رضایت و هیجان را تجربه می کنید؟