برخی افراد تا اسم استراحت به گوششان می‌خورد یاد خوابیدن می‌افتند. برخی دیگر عقیده دارند دوش آب گرم می‌تواند تن خسته‌شان را جانی دوباره ببخشد. خود من گاهی با خوابیدن خستگیم در می‌کنم و گاهی با رفتن به دل طبیعت!
قطعا شما هم چنین تجربه‌های مشابهی داشته‌اید. گاهی با گوش دادن به موسیقی احساس آرامش می‌کنید و گاهی ممکن است همان موسیقی آرامش شما را بگیرد و باعث خستگیتان شود.
معمولا چگونه استراحت می‌کنید؟ چگونه است که اشخاص گوناگون شیوه استراحت متفاوتی دارند و هر شخصی روش خاص خودش را برای استراحت دارد؟ حتی ممکن است یک شخص در بازه‌های زمانی مختلف به روش‌های مختلفی استراحت کند! کدام روش‌ها برای استراحت مناسب و درست هستند؟
ما در طول شبانه روز مشغول فعالیت‌های مختلفی هستیم. اگر نتوانیم شیوه صحیح استراحت کردن را بیاموزیم، با مشکلات بسیاری روبه رو می‌شویم و بازدهیمان افت می‌کند. در این مقاله قصد دارم شما را با انواع استراحت اصولی آشنا کنم. باید یاد بگیرید که در هر زمانی به چه نوع استراحتی نیاز دارید!
چرا به استراحت نیاز داریم؟
انسان‌ها به گونه‌ای آفریده شده‌اند که با انجام هر فعالیتی انرژی مصرف می‌کنند. زمانی که مطالعه می‌کنیم یا قدم میزنیم، حتی زمانی که مشغول صحبت کردن هستیم، مقداری انرژی مصرف می‌کنیم. این انرژی از دست رفته به کمک تغذیه مناسب و استراحت جبران می‌شود.
چنانچه بدون وقفه به فعالیت‌های خود ادامه دهیم، افت عملکرد شدیدی خواهیم داشت. تصور کنید امتحان ریاضی دارید و ۳ ساعت بدون وقفه در حال مطالعه هستید. بدون شک هر چه بیشتر نمونه سوال حل کنید کمتر می‌فهمید. چرا؟ چون مغزتان خسته شده و قدرت تمرکز و حل مسئله به شدت افت پیدا کرده است.
همچنین تصور کنید برای تمرین به باشگاه رفته‌اید. آیا می‌توانید چند ساعت پشت سر هم و بدون استراحت ورزش کنید؟ قطعا نه! پس از مدتی عضلاتتان از شدت خستگی توان حرکت نخواهند داشت.
اگر در طولانی مدت استراحت نداشته باشیم و از ترس اینکه عقب بمانیم صبح تا شب مدام کار کنیم، پس از مدتی دچار فرسودگی می‌شویم. زمانی که این اتفاق بیفتد دیگر کار چندانی از دستتان برنمی‌آید و بیش از پیش از کارهایتان عقب میفتید؛ زیرا ذهنتان دیگر تمایلی برای ادامه دادن آن کار ندارد.
اگر ربات بودیم کارمان راحت‌تر بود! بدون آن که احساس خستگی کنیم به کارمان ادامه می‌دادیم. (هر چند حتی ربات‌ها هم نیاز به شارژ شدن دارند ؛) ) اگر می‌خواهید از روزتان بهینه استفاده کنید و به کارهایتان برسید، باید انرژیتان را بهینه مصرف کنید.
شاید نتوانید ۴ ساعت بدون استراحت ریاضی بخوانید، اما اگر چند استراحت کوتاه در برنامه خود قرار دهید، ممکن است ۱۰ ساعت هم بتوانید مطالعه داشته باشید. فکر کنم با این مثال به خوبی متوجه شده باشید که استراحت چقدر مهم و تاثیرگذار است.
| عواقب خستگی |
| بی حوصلگی |
| کاهش تمرکز |
| فراموشی |
| خوابالودگی در طول روز |
| کاهش بهره‌وری و افت عملکرد |
| آسیب‌های جسمانی |
| ضعف اعصاب |
| و… |
مغز به استراحت و تفریح نیاز دارد. اگر این دو را از او دریغ کنید، در زمان مناسبش، به زور آن‌ها را به دست می‌آورد. اما نکته ماجرا این است که این بار این استراحت و تفریح را از راهی بد و مخرب طلب می‌کند. مثلا امکان دارد به خودتان بیایید و ببینید ساعت‌ها در حال گشت زنی در شبکه‌های اجتماعی هستید… در حقیقت یک رفتار را به طور افراطی انجام می‌دهید.
چگونه استراحت کنیم تا خستگیمان از بین برود؟
هر کدام از ما در طول روز کارهای متفاوتی انجام می‌دهیم. هر فعالیتی که انجام می‌دهیم بخش‌های مختلفی از بدنمان را درگیر می‌کند. برخی از این فعالیت‌ها با مغز و قدرت تفکر ارتباط دارد. برخی دیگر بیشتر فیزیکی است و جسممان را درگیر می‌نماید.
همان طور که فعالیت‌ها متفاوت هستند، نحوه استراحت نیز متفاوت است. وقتی چند کیلومتر دویده‌اید با نشستن روی صندلی خستگیتان در می‌‌رود. اما زمانی که ذهنتان خسته است تنها با نشستن نمی‌توانید خستگیتان را از بین ببرید.
به طور کلی سه مدل استراحت داریم که در ۷ سبک قابل اجرا هستند:
استراحت‌های بسیار کوتاه: این استراحت‌ها می‌توانند در حد چند ثانیه یا چند دقیقه باشند. به ازای هر یک ساعت کار سعی کنید یک بازه استراحت داشته باشید. مثل بوسیدن و در آغوش گرفتن عزیزانتان و یا حتی خودتان، گفتن جملات تحسین آمیز به خودتان (دمم گرم که انجامش دادم!)، دیدن مناظر یا تصاویر آرامش بخش، کشیدن چند نفس عمیق و تمرکز روی آن.
استراحت‌های کوتاه: این نوع استراحت کمتر از یک ساعت طول می‌کشد. هر دو الی سه ساعت در روز باید یک استراحت متوسط داشته باشید. مثلا فعالیت بدنی داشته باشید، می‌توانید به همراه دوستانتان به پیاده روی بروید یا یوگا و مدیتیشن کار کنید. تلاش کنید مدتی از تکنولوژی فاصله بگیرید. همچنین بهتر است محیط کارتان را تغییر دهید، مثلا اگر در اتاقتان مشغول کار بودید، پس از چند ساعت به اتاق دیگر یا حیاط بروید و کار کنید.
استراحت‌های جدی: مدت زمان این استراحت‌ها از نیم روز تا چند روز است. با توجه به فشار کاری هفته‌تان، زمانی را به این نوع استراحت اختصاص دهید. مثلا می‌توانید چند روز به مسافرت بروید.
همچنین طی تحقیقات انجام شده به طور کلی ۷ سبک برای استراحت داریم که باید با توجه به شرایط از هر کدام در مواقع لزوم استفاده کنیم. در ادامه به طور کامل هر مورد را به شما معرفی می‌کنم.
استراحت فیزیکی
زمانی که ما فعالیت بدنی زیادی داریم، عضلات بدنمان خسته می‌شوند. به عنوان مثال زمانی که ورزش می‌کنیم، نیاز به استراحت را با تمام وجود احساس می‌نماییم. استراحت آن قدر مهم است که حتی در برنامه‌های ورزشی زمانی برایش در نظر گرفته می‌شود و چنانچه آن‌ها را به درستی رعایت نکنید ممکن است آسیب ببینید و یا به خوبی نتیجه نگیرید.
گاهی نیز ممکن است به واسطه شغلی که داریم، فعالیت بدنی زیادی انجام دهیم و خسته شویم. در چنین شرایطی باید استراحت کنیم که این استراحت می‌تواند به طور فعال یا غیرفعال انجام شود.
قطعا همه شما استراحت غیرفعال را می‌شناسید. همین که دراز می‌کشید، چرت می‌زنید یا می‌خوابید، در حال استراحت به طور غیر فعال هستید. در حقیقت با هیچ کاری نکردن به عضلات بدنتان فرصت بازسازی می‌دهید.
استراحت فیزیکی فعال یعنی فعالیت‌هایی انجام دهید که به شما انرژی میدهند و به روند بازیابی توانتان کمک نمایند. انجام ورزشی همچون یوگا، حرکات کششی یا استفاده از ماساژ درمانی می‌تواند به بازتوانی و رفع خستگی عضلات شما کمک کند. با انجام این کارها جریان خون بهبود پیدا می‌کند و مواد مغذی از طریق جریان خون به خوبی در اختیار عضلات قرار می‌گیرد. گاهی اوقات یک دوش آب گرم هم می‌تواند به شما کمک کند.
استراحت ذهنی
ذهن انسان نیز همانند عضلات خسته می‌شود. فعالیت‌هایی که نیاز به فکرکردن و تصمیم‌گیری دارند ذهن را خسته می‌کنند. البته این نکته را هم ذکر کنم، شما حتی زمانی که مشغول انجام فعالیت‌های فیزیکی هستید نیز مغزتان را به کار می‌گیرید و طبیعتا آن را خسته می‌کنید. اما زمانی که فعالیتتان نیاز به تمرکز و حل مسئله دارد، ذهنتان بیشتر خسته می‌گردد.
چند راهکار وجود دارد که به شما کمک می‌کند از خستگی ذهنتان جلوگیری کنید. اول از همه شما باید برنامه ریزی داشته باشید. باید بازه‌های زمانی کار و استراحتتان را مشخص کنید. طبق تحقیقات انجام شده بهترین زمان برای مطالعه و کارهای ذهنی چیزی حدود ۲۵ تا ۴۵ دقیقه است، پس از این زمان شما باید به خودتان استراحت دهید. این استراحت می‌تواند بین ۵ تا ۱۵ دقیقه باشد.
با این کار مغزتان فرصت دارد تا اطلاعات وارد شده را تجزیه و تحلیل کند و برای بازه بعدی مطالعه، خودش را آماده کند. یکی از دلایلی که تکنیک پومودورو ایجاد شد، همین نکته بود. پیشنهاد می‌کنم مقاله تکنیک پومودورو را حتما مطالعه کنید.
حال تصور کنید در طی روز اتفاقات زیادی رخ داده‌اند و ذهنتان حسابی درگیر شده! شب هنگام است. می‌خواهید بخوابید اما هجوم افکارتان این اجازه را به شما نمی‌دهد! احساس می‌کنید ذهنتان حسابی خسته شده و شدیدا به خواب نیاز دارید. در چنین شرایطی باید چکار کنید؟
یک برگه کاغذ و یک قلم بردارید. تمام افکارتان را روی کاغذ بنویسید. نه به دست خطتان اهمیت بدهید و نه جمله بندی‌ها برایتان مهم باشد. بدون وقفه تمام افکارتان را یادداشت کنید. تمام که شد می‌توانید نوشته‌هایتان را نگه دارید و یا پاره کرده و دور بریزید. انتخاب با خودتان است. با نوشتن افکارتان، باری که بر عهده ذهنتان است را زمین می‌گذارید و او را سبک می‌کنید.
استراحت حسی
اکثر ما در طول روز زمان زیادی را در صرف کار با تلفن همراه، تلویزیون، رایانه و… می‌کنیم. وسایل الکترونیکی بخش زیادی از حواس ما را درگیر می‌کنند. فرقی نمی‌کند فیلم ببینیم، آهنگ گوش دهیم یا اخبار را دنبال کنیم، ما در هر حال داریم به طور همزمان از چند حسمان استفاده می‌کنیم.
همچنین با گشت‌زنی در شبکه‌های اجتماعی و دنبال کردن اخبار، در معرض اخبار و اطلاعات زیادی قرار می‌گیریم. استفاده مداوم از این ابزار، تمرکز حواس ما را کاهش می‌دهد. برای آن که تحریک بیش از اندازه حواس، به ما آسیب نزند و آرامش ما را سلب نکند باید استراحت کنیم.
بهتر است تا جایی که می‌توانیم زمان کار با وسایل الکترونیکی را مشخص کنیم. به عنوان مثال فرض کنید در حال گشت‌زنی داخل اینستاگرام هستید، اگر زمان را کنترل نکنید ممکن است بدون آن که بدانید ساعت‌ها مشغول دیدن پست‌ها و کلیپ‌های گوناگون باشید. اما اگر زمان را از پیش تعیین کنید این اتفاق رخ نخواهد داد.
از جنبه دیگر که به قضیه نگاه کنیم هنگام استفاده از وسایل الکترونیکی، به چشم‌ها فشار زیادی وارد می‌شود و خیلی زود خسته می‌شوند. متخصصان برای رفع خستگی چشم‌ها و جلوگیری از نزدیک بینی، توصیه می‌کنند به ازای هر ۲۰ دقیقه که به نزدیک و مانیتور وسایل الکترونیکی نگاه می‌کنید، ۲۰ ثانیه به فاصله ۲۰ متری (دورترین فاصله‌ای که می‌توانید) نگاه کنید.
برای استراحت دادن به حس شنوایی نیز توصیه می‌شود از هندزفری و هدفون به مدت طولانی استفاده نکنیم. بهتر است بدون هدفون و هندزفری به آهنگ گوش دهیم و صدای آهنگ را هم باید تنظیم کرد که خیلی زیاد نباشد. صدای بلند شما را زودتر خسته می‌کند و ممکن است به شنواییتان نیز آسیب بزند.
استراحت خلاقانه
اگر به واسطه شغل یا جایگاهی که دارید، مجبورید مدام تصمیم گیری کرده و به حل مسائل و مشکلات بپردازید، این استراحت مخصوص شماست. از آن جایی که تصمیم گیری و حل مشکل نیاز به تمرکز حواس و قدرت خلاقیت دارد باید بتوانید با استراحت اصولی توانتان را بازیابی کنید و تصمیمات بهتری بگیرید.
برای استراحت خلاقانه شما نیاز دارید احساس حیرت و شگفتی را در درونتان بیدار کنید. درست مثل زمانی که به جنگل یا دریا می‌روید و با دیدن طبیعت زیبا حیرت زده می‌شوید. در هفته روزهایی را به طبیعت‌گردی اختصاص دهید. به فضای دلباز و پر نور بروید و به قول معروف آب و هوایی عوض کنید.
این نکته را ذکر کنم که استراحت خلاقانه تنها به طبیعت‌گردی محدود نمی‌شود. گاهی بهتر است محیط زندگی یا کارتان را تغییر دهید. چنانچه این کار برایتان میسر نیست، تغییراتی محیط ایجاد کنید. هر چند وقت یکبار وسایل اتاقتان را مرتب کنید و تغییر دکوراسیون دهید. سعی کنید از تابلوها یا مجسمه‌های الهام بخش در اتاق کار یا استراحتتان استفاده کنید.
اگر محیط زندگی یا کارتان درهم و به هم ریخته باشد، ذهنتان در طولانی مدت آشفته و خسته می‌گردد. محیط نامرتب باعث اضطراب و استرس شما می‌شود، قدرت خلاقیت شما را کم می‌کند و حتی روی تصمیاتتان اثر می‌گذارد.
استراحت عاطفی
در طول زندگی همه ما اتفاقاتی رخ می‌دهد که باب میلمان نیست. در چنین شرایطی برخی افراد عادت دارند که مدام خودخوری کنند و بدون آن که چیزی را به زبان بیاورند شرایط را بپذیرند. تکرار مداوم این کار روان شما را خسته و تاب‌آوریتان را کاهش می‌دهد.
برای جلوگیری از چنین اتفاقی نباید بگذارید حرف‌های ناگفته زیادی در درونتان روی هم انبار گردد. همه ما به استراحت عاطفی نیاز داریم. زمانی که شرایط مطابق میلتان نیست، حرف دلتان را به زبان بیاورید و احساسات خودتان را بیان کنید.
فرقی نمی‌کند چه احساسی دارید، هر جا که احساس می‌کنید باید احساساتتان را بروز دهید، این کار را انجام دهید. ممکن است احساس عشق، ترس، ناراحتی، ناامیدی و… داشته باشید. اگر هر کدام از این احساسات را در جای درست خودشان بروز دهید خاطر آسوده‌تری خواهید داشت و روحتان کمتر آسیب می‌بیند.
سعی کنید احساسات مثبتتان را بیش از احساسات منفی بروز دهید. اگر احساسات خوبتان را بیشتر بروز دهید، به مرور زمان احساسات منفی کمتری را تجربه خواهید کرد.
استراحت اجتماعی
معمولا استراحت عاطفی و استراحت اجتماعی با هم در ارتباط هستند. خیلی مهم است که شما بیشتر تایمتان را با چه افرادی می‌گذرانید. برخی افراد به خاطر روحیه و اخلاق خاصی که دارند ممکن است به احساسات دیگران صدمه بزنند.
فرض کنید شخصی در زندگی شما وجود دارد که همیشه به دنبال دیدن عیب و نقص‌های شماست. معاشرت طولانی مدت با چنین شخصی انرژی منفی زیادی به شما منتقل می‌کند و اعتماد به نفس شما را هم می‌گیرد. باید یاد بگیرید افراد سمی را از زندگیتان دور نگه دارید. همچنین باید تلاش کنید افراد مثبت‌نگر را اطرافتان نگه دارید. (پیشنهاد می‌کنم کتاب آدم‌های سمی را مطالعه کنید.)
دقت کنید که این روابط لزوما حضوری نیستند و گاهی ممکن است روابطمان مجازی باشد، باید همه روابطتان را در نظر بگیرید.
به طور خلاصه در استراحت اجتماعی، از افرادی که آزارمان میدهند فاصله می‌گیریم و زمانمان را در کنار افراد مورد علاقه‌ای که پشتیبان ما هستند می‌گذرانیم.
استراحت معنوی
استراحت‌هایی که بالاتر معرفی کردیم بیشتر جنبه جسمانی و روانی داشتند اما روح انسان نیز گاهی خسته می‌شود و نیاز به استراحت دارد. آخرین نوع استراحت، استراحت معنوی است. ما نیاز داریم تعلقات و روابطی عمیق‌تر از روابط عادی و روزمره داشته باشیم تا روحمان را جلا دهیم.
این نوع استراحت برای افراد مختلف می‌تواند متفات باشد. برخی افراد زمانی روحشان آرام می‌گیرد به دعا و راز و نیاز با خدایشان می‌پردازند. برخی دیگر عقیده دارند زمانی که به مدیتیشن و مراقبه می‌پردازند آرامش می‌گیرند.
البته دسته سومی هم وجود دارد که هم دعا و راز و نیاز با خدا را انجام میدهند و هم تایم‌هایی را به مراقبه و مدیتیشن اختصاص میدهند. انتخاب با شماست، تنها نکته مهم این است که راه آرامش روحتان را پیداکنید و زمانی را به آن اختصاص دهید.
اشتباهات هنگام استراحت
- به کار و مشغله‌هایتان فکر نکنید: برخی افراد عادت دارند حتی هنگامی که در حال استراحت هستند به کارهایشان فکر کنند. با این کار نه تنها استراحت نمی‌کنید که بیشتر از قبل خسته می‌شوید. به یاد داشته باشید در زمان استراحت به کار و مسائل دیگر فکر نکنید. همان اندازه که کار و فعالیت‌های روزانه مهم و ضروری هستند، استراحت نیز مهم است.
- عذاب وجدان نداشته باشید: عده‌ای دیگر نیز به هنگام استراحت عذاب وجدان دارند و احساس می‌کنند دارند وقتشان را هدر میدهند. نباید بابت استراحت کردنتان عذاب وجدان داشته باشید. اولین و مهمترین وظیفه شما مراقبت از خودتان است. شما در قبال خودتان مسئولید و باید از خودتان مراقبت کنید. اگر نتوانید به خوبی این وظیفه را انجام دهید، در حقیقت ناتوانی خودتان را نشان داده‌اید و باقی کارهایتان ارزشی نخواهند داشت.
- استراحت را به تاخیر نیندازید: استراحت را در زمان خودش انجام دهید و آن را به تاخیر نیندازید. استراحت مخصوص آخر هفته‌ها نیست. همان طور که پیش‌تر نیز اشاره کردم در طول روز و در بازه‌های زمانی مختلف باید استراحت‌هایی هر چند کوتاهی داشته باشید. درست مثل زمانی که بنزین ماشین در حال اتمام است و پیش از آن که به پایان برسد بنزین میزنیم، برای استراحت کردن نیز باید پیش از آن که توانمان تمام شود استراحت کنیم.
- از وسایل الکرونیکی فاصله بگیرید: سعی کنید در تایم استراحتتان از وسایل الکترونیکی همچون گوشی موبایل استفاده نکنید. توضیح دادیم که این ابزار خودشان موجب خستگی شما می‌شود.
جمع بندی
در این مقاله سعی کردم شما را با استراحت آشنا کنم. امیدوارم از این به بعد اصولی استراحت کنید و استراحتتان را به تعویق نیندازید. همه ما انسان‌ها به استراحت نیاز داریم و باید آن را جزیی از برنامه روزانه خود قرار دهیم، بدون آن که احساس عذاب وجدان کنیم.
با یک استراحت ساده می‌توان جلوی خیلی از مشکلات زندگی را گرفت. چرا که این کار به آرامش شما کمک می‌کند و تمرکز و بهره‌وریتان را بالاتر می‌برد. زمانی که تمرکزتان بالا باشد و آرامش داشته باشید، رفتار و عملکرد بهتری دارید و تصمیمات بهتری می‌گیرید. قبول دارید؟
اکنون که در حال خواندن این مقاله هستید احساس می‌کنید به کدام نوع استراحت نیاز دارید؟
به قلم: فهیمه بصیرت
بدون دیدگاه