تصور کنید یک روز در مسیر رسیدن به یک جلسه مهم، تصادف می‌کنید. دیرتان شده است و جلسه هم بسیار مهم است. چه کارهایی انجام می‌دهید؟ تا چه حد این شرایط را دشوار تفسیر می‌کنید؟ لطفا به سوالاتی که پرسیدم خوب فکر کنید. راه حلتان برای مسئله پیش آمده چیست؟
مسئله
شما احتمالا در همین لحظه، با یک سری مسائل درگیر هستید. زندگی دائما با مشکلات همراه است. این مسائل لزوما همیشه سخت و پیچیده نیستند. هر مسئله کوچکی که در روزمره با آن مواجه می‌شوید نیز می‌تواند شما را به چالش بکشاند. به عنوان مثال اگر شب مهمان دعوت کرده باشید، حواستان پرت شود و غذایتان ته بگیرد، چه می‌کنید؟! بدون شک سعی می‌کنید مسئله پیش‌آمده را هر جور شده، حل کنید. بله! حل مسئله، همان چیزی است که می‌خواهیم در این مقاله به آن بپردازیم. اما قبل از آن اجازه بدهید بدانیم مسئله چیست؟!
مسئله، موضوع یا موقعیتی است که ناخواسته و غیرمنتظره پیش می‌آید و مضر تلقی می شود. در واقع مسئله با خود بحران به همره دارد؛ پس نیازمند رسیدگی و غلبه است.
حل مسئله
حل مسئله یک مهارت است و مراحل مختلفی دارد. در عمل، حل مسئله یک فرآیند است و تک مرحله‌ای نیست. زمانی که شما بتوانید یک مشکل را به درستی تشخیص دهید، علت آن را بفهمید، راه‌حل‌های مختلف را در نظر بگیرید و بهترین راه را انتخاب کنید، فرآیند حل مسئله صورت گرفته است. به صورت خلاصه‌تر؛ حل مسئله شامل: تعریف مشکل، تعیین علت مشکل، اولویت‌بندی راه‌حل‌ها و انتخاب گزینه مناسب برای پیاده سازی است. مهارت های حل مسئله به شما کمک می کند تا مسائل را سریع و موثر حل کنید.
مراحل حل مسئله
در مورد مراحل حل مسئله در قسمت قبلی اشاره کوچکی کردم. در این قسمت کمی بیشتر با این مراحل آشنا می‌شوید.
۱)شناسایی و تعریف مسئله
اولین قدم برای حل یک مسئله، توانایی تشخیص آن به شیوه درست است. باید بتوانید مشکل را از زوایای مختلف درنظر بگیرید. تعریف دقیق از موقعیت و مشکل می‌تواند دید بهتری به شما بدهد و به دنبال آن می‌توانید راه‌حل‌های متناسب را در نظر بگیرید. فرض کنید درگیر یک بحث پر تنش با خانواده شده‌اید. دقیق روی یک کاغذ بنویسید موضوع دعوا چه بوده است و سعی کنید از جانب تمام اعضا ماجرا را در نظر بگیرید.
برای این مرحله، به شما توصیه می‌کنم از نوشتن کمک بگیرید. مشکل و موقعیت مرتبط با آن را روی کاغذ بیاورید. در این حالت بهتر می‌توانید همه موارد را بررسی کنید و چیزی در ذهنتان از قلم نمی‌افتد.
۲)بررسی عوامل ایجادکننده مشکل
در این مرحله، باید سعی کنید علت ایجاد مشکل را بفهمید. در واقع به کمک مرحله قبلی و اطلاعاتی که از آن به دست می‌آورید، بهتر می‌توانید عامل یا عوامل ایجادکننده مشکل را کشف کنید. طبق اطلاعاتی که از مرحله قبل به دست آوردید، علت ایجاد دعوا و تنش را پیدا کنید. کدام حرف یا حرکت نادرست باعث تشدید تنش شده است؟
۳)بررسی راه‌حل‌های احتمالی
زمانی که علت مشکل مشخص شد، شما باید راه‌های مختلف را بررسی کنید. حتی اگر فرد باصلاحیتی را می‌شناسید از اون کمک بگیرید. سعی کنید بیشتر از یک راه‌حل در نظر بگیرید؛ چرا که مجموعه‌ای از راه‌های جایگزین می‌تواند به شما کمک کند. در صورتی که در هر یک از آنها شکست بخورید ، می‌توانید راه‌های بعدی را امتحان کنید.
در این مرحله فکر کنید چه راه‌هایی می‌تواند به حل مشکل شما کمک کند؟ اعضای خانواده با یکدیگر صحبت کنند؟ از رفتار یکدیگر انتقاد کنید؟ به مراکز مشاوره مراجعه کنید؟ موضوع را با یک بزرگ‌تر مطرح کنید؟ تمام راه‌ها را در نظر بگیرید.
۴)ارزیابی و اولویت‌بندی راه‌حل‌ها
در انتخاب راه‌حل‌ها، همه جوانب را درنظر بگیرید. به عنوان مثال: جنبه‌های مالی، میزان وقت و انرژی، موانع موجود، میزان نتیجهبخشی و … . هرچقدر راه‌حلی که انتخاب می‌کنید، کم‌هزینه‌تر باشد، وقت کمتری را از شما بگیرد و متقابلا نتیجه بهتری را رقم بزند، گزینه مناسب‌تری خواهد بود. پس فراموش نکنید؛ با توجه به این فاکتورها، راه‌حل‌ها را اولویت بندی کنید.
با توجه به تمام راه‌های درنظر گرفتید، با دقت جوانب هر یک از آنها را بررسی کنید. راه‌ها را با توجه به نتیجهبخشی که از آنها حدس می‌زنید، اولویت بندی کنید. احتمالا درباره تنش بین خانواده اولین راه انتخابی شما، صحبت همه اعضا با یکدیگر است.
۵)اجرای راه‌حل انتخابی
بعد از تصمیم‌گیری درباره انتخاب راه‌حل نهایی، باید در راستای عملی کردن راهکار خود اقدام کنید.
اجازه دهید یادآوری کنم که تصمیم‌گیری با حل‌مسئله متفاوت است. تصمیم‌گیری می‌تواند جزئی از فرآیند حل مسئله باشد. تصمیم‌گیری، انتخاب بین چند گزینه است اما حل مسئله زمانی است که چیزی از کنترل خارج می‌شود و مشکل ایجاد می‌کند. به عنوان مثال وقتی شما به دنبال کار هستید، بین چند گزینه آگهی استخدام یکی را انتخاب می‌کنید (تصمیم‌گیری). اما زمانی که کار خود را از دست می‌دهید، همان جایی است که حل مسئله نیاز می‌شود. اگر فکر می‌کنید مهارت تصمیم‌گیری شما خوب نیست آن را بهبود دهید.
۶)بررسی نتیجهبخشی راه‌حل
وقتی راه‌حل خود را پیاده‌سازی کردید، باید ببینید آیا با سرعت و شیوه صحیح به نتیجه نزدیک شده‌اید یا خیر. اگر مشکل هنوز حل نشده باید راه‌حل خود را تغییر دهید و از جایگزین‌ها استفاده کنید.
نکته: در همه این مراحل توصیه می‌کنم، نوشتن را جدی بگیرید. این کار به ذهن شما نظم می‌دهد و راحت‌تر می‌توانید از محتویات فکرتان آگاه شوید.
تکنیک‌های حل مسئله
تمرین راهبردهای مختلف حل مسئله به شما کمک می‌کند تا راه‌حل‌های کارآمدی برای چالش‌هایی که در محل کار و زندگی روزمره با آنها مواجه می‌شوند، بکار بگیرید. شما در هر محیطی، چالش‌های منحصر به فرد خود را دارید، که ممکن است استراتژی‌های مختلفی را برای حل آنها اجرا کنید. اگر علاقه‌مند به یادگیری نحوه حل مؤثرتر مشکلات هستید، دانستن چندین استراتژی حل مسئله رایج ممکن است برای شما مفید باشد.
راهنمای حل مسئله، طرحی است که برای یافتن راه‌حل یا غلبه بر یک مشکل استفاده می‌شود. هر استراتژی حل مسئله، دستورالعمل های مفیدی را در مورد چگونگی حل یک مشکل به شما ارائه می‌دهد. به چند مورد از آنها می‌پردازیم:
-
رسم نمودار
در حالی که تجسم مشکل می‌تواند مفید باشد، اگر بتوانید آن را از ذهنتان بیرون بیاورید و از نزدیک ببینید، ممکن است درک یک مشکل پیچیده آسان‌تر شود. سعی کنید یک تصویر یا نمودار بکشید تا به شما کمک کند، موقعیت را بهتر ببینید. یکی از رایج‌ترین نمودارها که قطعا همه ما از آن استفاده کرده‌ایم، نمودار درختی است. مشکل اصلی را بنویسید و دلایل احتمالی ایجاد مشکل را به صورت شاخه‌هایی جلوی آن نام ببرید. می‌بینید که ذهنتان منظم‌تر می‌شود و شفاف‌تر مسئله را بررسی می‌کند.
-
تقسیم کردن مشکل
تجزیه مشکلات بزرگ به قطعات یا مراحل کوچک‌تر ممکن است کمک‌کننده باشد. این به شما امکان می‌دهد تا روی حل هر بخش کوچک‌تر مشکل به صورت جداگانه تمرکز کنید. در این صورت شما کنترل بیشتری روی مسئله دارید. از خودتان بپرسید می‌خواهید چه مسئله‌ای را حل کنید و باید بر چه موانعی غلبه کنید؟! فهرستی از کارهای مفید در راستای حل مشکل تهیه کنید. سپس لیست کارها یا اقدامات را بر أساس اولویت و اهمیتی که دارند مرتب کنید.
-
استفاده از روش کیپلینگ
روش کیپلینگ، یک سیستم محبوب برای تعریف مشکلات است. این روش ۶ سؤال مهم را دربر میگیرد که می‌توانید برای غلبه بر یک چالش، از آن استفاده کنید. این ۶ سوال عبارتند از:
- مشکل چیست؟
- اهمیت مشکل چیست؟
- این مشکل چه زمانی به وجود آمد و تا کی برای حل شدن آن فرصت داریم؟
- چگونه این مشکل پیش آمد؟
- منشا رخداد مشکل کجاست؟
- پیامد‌های مشکل چیست و چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌گیرند؟
پاسخ به هر یک از این سوالات می تواند به شما کمک کند تا بتوانید قدم بعدی را برای حل آن بردارید.
-
استفاده از تجربه‌های گذشته
فکر کنید و در نظر بگیرید که آیا در گذشته، با وضعیتی مشابه با مشکل فعلی خود مواجه شده اید یا خیر. این موضوع می‌تواند به شما کمک کند بین اتفاق‌های مختلف ارتباط برقرار کنید. از خودتان بپرسید که چگونه به موقعیت قبلی غلبه کردید؟! همان راه‌حل‌ها را با مشکلی که می‌خواهید آن را حل کنید، تطبیق دهید.
-
درخواست کمک
اگر می‌خواهید مشکل پیچیده‌ای را حل کنید، آوردن یک تسهیل‌کننده می‌تواند به افزایش کارایی شما کمک کند و نقش میانجی‌گری داشته باشد. کمک گرفتن از یک شخص بیرونی می‌تواند به شما کمک کند تا مشکل را بشناسید، راه‌حل‌ها را بررسی و روند بهتری را طی کنید.
-
آزمون و خطا
اگر مشکل شما چندین راه حل دارد و سعی می‌کنید بهترین راه حل را پیدا کنید، استفاده از روش آزمون و خطا ممکن است مفید باشد. فهرستی از چندین راه‌حل تهیه کنید و سپس آنها را یک به یک امتحان کنید. در حین انجام هر راه‌حل یادداشت برداری کنید تا زمانی که اطلاعات خود را کامل کردید، چیزی برای بررسی مجدد داشته باشید. سپس از این اطلاعات برای تعیین موثرترین راه حل استفاده کنید.
فرض کنید در یک هزارتو گیر افتاده‌اید. این یک مشکل با راه‌های مختلف است، اما فقط یکی از راه‌ها به خروج منتهی می‌شود. پس شما باید انقدر راه‌ها را انتخاب کنید تا راه مناسب را پیدا کنید.
-
کمک از هم‌رده‌های خود
با کسانی که با یک تجربه مشابه و مشخص دارد و می‌تواند به شما کمک کنند، مشورت کنید. گرفتن نظرات از هم‌رده و هم‌مشکل خود می‌تواند شما را در معرض دیدگاه‌های جدید و راه‌حل‌های منحصر به فرد قرار دهد. دوستان، خانواده ها یا همکاران ممکن است تجربیات، ایده‌ها و مهارت‌های مختلفی داشته باشند که می توانند به شما کمک کنند تا بهترین راه حل را برای مسئله خود پیدا کنید.
به عنوان مثال: فرض کنید ماشین شما خراب شده است. احتمالا صحبت کردن با کسی که به تازگی ماشین خود را تعمیر کرده یا کسی که خودش تعمیرکار است، کمک خوبی در راستای رفع مشکل شما است.
-
فاصله گرفتن از مشکل
اگر مشکلی که با آن در چالش هستید، نیازی به راه‌حل فوری ندارد، برای مدت کوتاهی از آن فاصله بگیرید. شما می توانید، مدتی را به پاک کردن ذهن خود اختصاص دهید و کمی خود را آماده کنید تا دوباره به مشکل نزدیک شوید. زمانی که به خود استراحت دهید، ورزش کنید و از سلامتی خود مراقبت کنید، می‌توانید حل مشکل را آسان‌تر کنید، زیرا شما برای حل مشکل نیاز به انرژی و تمرکز دارید. برای یادگیری آرام‌سازی ذهن می‌توانید از مقاله ذهن‌آگاهی استفاده کنید.
جمع‌بندی
همانطور که همه ما تجربه کرده‌ایم، زندگی پر از موقعیت‌های چالش‌برانگیز است. چیزی که به شما کمک می‌کند، این مسائل را درست پشت سر بگذارید، مهارت حل مسئله است. شما در این فرآیند می‌توانید خیلی از راهنمایی‌ها را مورد استفاده قرار دهید که در مقاله به برخی از آنها اشاره کردم. حتی ممکن است با استفاده از خلاقیت خود راهبردهای جدید اضافه کنید. در نهایت با رعایت نکاتی که در مقاله گفتم و آگاهی از فرآیند حل مسئله، می‌توانید مشکلات پیش‌آمده را حل و فصل کنید. حالا از شما می‌پرسم آیا تا به حال توانستید یک مسئله را به بهترین شکل حل و فصل کنید؟! قدرت شما در مهارت حل مسئله تا چه اندازه است؟!
نویسنده: صفورا علی‌اکبری
بدون دیدگاه