اولین باری که یک آکواریوم ماهی دیدم را به خاطر دارم. در دوران کودکی‌ام به خانه یکی از اقوام رفته بودیم و آکواریوم شیشه‌ای گوشۀ اتاق توجهم را به خودش جلب کرد. ماهی‌های کوچک و بزرگ با طرح‌ها و رنگ‌های مختلف در این محفظه شیشه‌ای بالا و پایین می‌رفتند. در همان حین که به ماهی‌ها چشم دوخته بودم صاحبخانه شروع به حرف زدن کرد. «این ماهی زرده رو می‌بینید؟ آره همین که خال خالیه. دیشب اومدم بهشون غذا بدم دیدم یکی از ماهی‌های کوچولو رو داره می‌خوره. فقط یه روز دیرتر بهشون غذا دادم.» با تعجب گفتم:« خوردش؟ مگه دوستش نبود؟» صاحبخانه خندید و گفت: «ماهی‌ها حافظشون به اندازۀ ده ثانیه است. لابد یادش رفته بوده که دوستشه»
تا مدتها به این موضوع فکر می‌کردم. (آیا خدشه دار کردن روحیه لطیف یک کودک کار خوبیست؟ با لحن ارسطوی سریال پایتخت خوانده شود!) تصور می‌کردم اگر حافظه من هم ۱۰ ثانیه بود زندگی چه شکلی می‌شد؟ احتمالا هیچ کدام از اعضای خانواده ام را به خاطر نمی‌آوردم. در روز ۱۰ بار مسواک می‌زدم چون یادم نمی‌ماند که قبلا این کار را کرده‌ام. مدرسه رفتن بی‌معنا می‌شد؛ چون معلم باید مطالب را هر ده ثانیه یک بار دوباره درس می‌داد! حتی یادم می‌رفت که خودم کی هستم! بعد از این فکرها به خودم می‌گفتم «چه خوبه که ماهی نشدم!» شما هم یک لحظه زندگی بدون حافظه را تصور کنید. واقعا تصورش هم وحشتناک است.
چرا پرداختن به موضوع تقویت حافظه اهمیت دارد؟
در عصر حاضر به لطف پیشرفت تکنولوژی هر لحظه که اراده کنیم به انواع و اقسام اطلاعات دسترسی خواهیم داشت. از این رو، روز به روز اطلاعات کمتری را به خاطر می‌سپاریم و ترجیح می‌دهیم همه چیز را روی گوشی‌های موبایل خود ذخیره کنیم (هلو برو تو گلو!). در حدی که شمارۀ نزدیک ترین افراد را هم حفظ نیستیم.
در دسترس بودن همیشگی اطلاعات مزایای بسیار زیادی دارد اما یک اثر بی نهایت مخرب نیز دارد… تحلیل رفتن حافظه. اگر همین فرمون (!) ادامه دهیم به زودی زود حافظه ما هم ۱۰ ثانیه ای خواهد شد و برای به خاطر سپردن ساده ترین چیزها هم نمی‌توانیم روی آن حساب کنیم. بنابراین در این مقاله ابتدا انواع حافظه و ارتباط بین آنها را توضیح خواهیم داد. سپس راجع به راههای تقویت حافظه و اهمیت آن صحبت خواهیم کرد. باشد که به راه راست هدایت شویم!
حافظه چیست و چگونه کار میکند؟
در بخش مقدمه اندر وجنات حافظه بسیار سخن گفتیم! در این قسمت میخواهیم ببینیم حافظه چیست و چگونه کار میکند. همانطور که می‌دانید حافظه توانایی‌ای است که از آن برای ذخیره سازی اطلاعات استفاده می‌کنیم. ذخیره سازی اطلاعات در حافظه یک فرآیند روانی است به این معنا که هر اطلاعاتی با طی کردن یک سری مراحل در حافظه می‌نشیند و بعدا قابل استفاده است.
مراحل ذخیره سازی یک فایل را در لپ تاپ تصور کنید. تمام این مراحل برای ذخیره سازی اطلاعات در ذهن نیز وجود دارد. وقتی میخواهیم فایلی را ذخیره کنیم ابتدا برای آن یک اسم مشخص می‌گذاریم تا بعدا بتوانیم فایل مورد نظر را شناسایی یا آن را جستجو کنیم. حافظه نیز در مواجهه با اطلاعات ورودی ابتدا برای آنها یک اسم مشخص می‌گذارد یا در حقیقت رمز گذاری میکند؛ یعنی اطلاعات را به یک شکل قابل استفاده تغییر می‌دهد.
گام دوم ذخیره سازی اطلاعات و گام آخر بازیابی اطلاعات است. یعنی حافظه مثل کتابدار کتابخانه، اطلاعات مختلف را در قفسه‌ها و طبقه‌های مختلف به صورت دسته بندی شده و رمزگذاری شده ذخیره میکند و وقتی به یادآوری هرکدام از این اطلاعات نیاز پیدا می‌کنیم، آن را از قفسۀ مورد نظر پیدا میکند و به ما تحویل می‌دهد.
چرا همیشه نمی‌توان به حافظه اعتماد کرد؟
اما فرآیند ذخیره سازی اطلاعات همیشه بدون نقص نیست. گاهی این کتابدار عزیز اطلاعات را جایی می‌گذارد که بعدا هرچه می‌گردد نمی‌تواند پیدایش کند. (بالاخره او هم آدم است دیگر!) در نتیجه مثلا گاهی فراموش می‌کنیم که وسایلمان را کجا گذاشته ایم. یا حتی ممکن است به او بگوییم کتاب “صد سال تنهایی” را میخواهیم ولی به اشتباه کتاب “غرور و تعصب” را به ما تحویل دهد؛ پس این احتمال وجود دارد که اطلاعات را اشتباه به خاطر آوریم. بنابراین همیشه هم نمی‌شود به حافظه اعتماد کرد و روی اطلاعات به یاد آورده شده پافشاری کرد.
مشکلات حافظه می‌تواند به سادگی گم کردن سوئیچ ماشین تا مشکلات جدی تری مثل بیماری آلزایمر باشد. پس اینکه کتابدار مغز ما صحیح و سلامت باشد و به درستی کار خود را انجام دهد بسیار حائز اهمیت است و در کیفیت زندگی ما تاثیر می‌گذارد.
انواع حافظه:
در این بخش میخواهیم به طور مفصل راجع به انواع حافظه و محل ذخیره سازی اطلاعات در مغز صحبت کنیم. (یعنی میخواهیم نقشۀ کتابخانه را ترسیم کنیم.) حافظه به طور کلی به سه دستۀ بلند مدت، کوتاه مدت و حسی تقسیم بندی می‌شود. در ادامه هرکدام از آنها را به طور مجزا توضیح خواهیم داد. نمودار زیر دسته بندی های حافظه را نشان می‌دهد:
حافظه حسی:
اطلاعات در حافظه کوتاه مدت و حسی برای مدت زمان محدودی ذخیره می‌شوند؛ به این معنی که این دو نوع حافظه ظرفیت کمتری دارند. فرض کنید یک کتابخانۀ کوچک داریم و تعداد کتاب‌هایی که افراد به این کتابخانه تحویل می‌دهند خیلی زیاد است. در این صورت کتابدار مجبور است کتاب‌های قدیمی تر را یا تند تند دور بریزد یا به جای دیگری منتقل کند تا جا برای کتاب‌های جدید باز شود. حافظۀ کوتاه مدت و حسی نیز مثل یک کتابخانه کوچک هستند.
در حافظه حسی اطلاعاتی که از حواس گرفته شده است برای مدت زمان بسیار کوتاهی ذخیره می‌شود. (برای کمتر از یک ثانیه! آخه کتابخونه هم انقد کوچیک؟!) مثل به خاطر سپردن حس لمس یک سطح زبر یا صدایی که گذرا شنیده ایم.
حافظه کوتاه مدت:
در حافظه کوتاه مدت که به عنوان حافظه فعال هم شناخته می‌شود امکان ذخیره سازی اطلاعات تا حداکثر یک دقیقه وجود دارد. در این نوع حافظه رمزگذاری اطلاعات به صورت صوتی انجام می‌شود.
حافظه بلند مدت:
حافظه بلند مدت یک کتابخانۀ بزرگ و دلباز است! یعنی هرچند که ظرفیت دقیق حافظه بلند مدت مشخص نشده است ولی بسیار بیشتر از دو حافظه قبلی است و می‌تواند اطلاعات لازم برای یک طول عمر کامل را ذخیره کند. رمز گذاری اطلاعات در حافظه بلند مدت به صورت معنایی انجام می‌شود. این نوع حافظه خود به دسته‌های دیگری تقسیم بندی می‌شود که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.
شکل زیر بخش‌های مختلف حافظه بلند مدت را نشان می‌دهد:
حافظه ضمنی:
به این نوع حافظه (که یکی از زیرمجموعه‌های حافظۀ بلند مدت است)، حافظۀ ناخودآگاه یا خودکار گفته می‌شود. زیرا محل ذخیره سازی اطلاعاتی است که عمدا سعی در به خاطر سپردن آنها نداریم و یک حافظه غیر عمدی است. مثلا نگاهمان به اسم یک مغازه می‌افتد و تا مدتها در ذهنمان می‌ماند. در صورتی که نیازی به اسم آن مغازه نداشتیم و به صورت ناخودآگاه به خاطر سپرده ایم. (یا مثلا وقتی سرویس گران قیمت اقدس خانوم در عروسی دختر شوکت خانم را با وضوح فول اچ دی به خاطر داریم، سهوا در حافظه ضمنی ذخیره شده است؛ وگرنه ما که نمی‌خواستیم ذخیره کنیم!)
همچنین مهارت‌هایی که در حافظه ضمنی ذخیره می‌شوند نیاز به یادگیری دوباره ندارند و به طور خودکار رخ می‌دهند. یعنی در رابطه با این نوع مهارت‌ها لازم نداریم به تمام مراحل فکر کنیم تا بتوانیم انجام دهیم و به صورت ناخودآگاه انجام می‌شوند. به عنوان مثال مهارت دوچرخه سواری، مهارتی است که در حافظه ضمنی ذخیره می‌شود. یک بار که یاد می‌گیریم چگونه دوچرخه سواری کنیم، تا آخر عمر این مهارت را داریم حتی اگر برای مدت طولانی دوچرخه سواری نکرده باشیم.
دو ناحیه از مغز درگیر حافظه ضمنی است. توده سلول‌های عصبی پایه و مخچه که در تصویر بالا محل هرکدام را مشاهده می‌کنید.
تودۀ سلول‌های عصبی پایه:
ساختارهایی هستند که در اعماق مغز قرار دارند و در طیف گسترده ای از فرآیندها مثل احساسات، پردازش پاداش، شکل گیری عادت‌ها، حرکت و یادگیری درگیر هستند. (خدا قوت واقعا! عجب سلول‌های خدوم و زحمتکشی) این توده از سلول‌ها همچنین در به خاطر آوردن مراحل انجام کارها نقش اساسی دارند. به عنوان مثال مراحل لازم برای نواختن موسیقی در این بخش ذخیره سازی می‌شود.
مخچه:
مخچه ساختار جداگانه ایست که در بخش پشتی مغز قرار دارد و برای کنترل حرکت‌های ظریف بسیار مهم است. به عنوان مثال این بخش است که به ما کمک میکند از چاپستیک (از این چوبایی که چینیا باهاش غذا میخورن) استفاده کنیم.
حافظۀ آشکار:
مسیر را گم نکنیم. گفتیم که حافظه به سه دستۀ حسی، کوتاه مدت و بلند مدت تقسیم می‌شود. حافظه بلند مدت خود شامل دو نوع حافظه ضمنی و آشکار است که راجع به حافظه ضمنی صحبت کردیم و این آشکارشونه!
حافظه آشکار مربوط به ذخیره سازی اطلاعاتی است که برای حفظ کردن آن تلاش می‌کنیم و آگاهانه آنها را به خاطر می‌سپاریم؛ مثل فرمول‌های ریاضی. هرروز از این حافظه بارها و بارها استفاده می‌کنیم، از به خاطر سپردن زمان ملاقات با پزشک گرفته تا ساعت پخش سریال فاطما گل!
خاطرات ذخیره شده در حافظه آشکار به دو دسته اپیزودیک و معنایی تقسیم می‌شوند. (میدونم خیلی دسته تو دسته شد! هرجا مسیر رو گم کردی به نمودار ابتدای بحث مراجعه کن.)
-
خاطرات اپیزودیک:
خاطرات طولانی مدت ما از رویدادهای خاص در این دسته قرار می‌گیرند. به عنوان مثال خاطرات مسافرتی که در نوجوانی رفته ایم. (اونجا که شاعر می‌فرماید خاطرات شمال محاله یادم بره، بزرگوار خاطراتشون از نوع اپیزودیک بوده!)
-
خاطرات معنایی:
خاطرات مربوط به حقایق، مفاهیم، نام‌ها و سایر دانش‌های عمومی در این دسته قرار می‌گیرد.
سه ناحیه از مغز درگیر حافظه آشکار است. هیپوکامپ، نئوکورتکس و آمیگدال. (سه بار پشت سرهم بگو نئوکورتکس!)
هیپوکامپ:
هیپوکامپ، واقع در لوب گیجگاهی مغز است که خاطرات اپیزودیک (همون خاطرات شمال!) در آن شکل می‌گیرد. هیپوکامپ برای ذخیره سازی خاطرات بسیار مهم است اما مکان ذخیره سازی دائمی برای آنها نیست.
نئوکورتکس:
نئوکورتکس بزرگترین قسمت قشر مغز است. ورق‌هایی از بافت عصبیست که سطح بیرونی مغز را تشکیل می‌دهد. در انسان عملکردهایی مثل ادراک حسی، تولید دستورات حرکتی و زبان مربوط به این بخش است. با گذشت زمان، اطلاعات از خاطرات خاصی که به طور موقت در هیپوکامپ ذخیره می‌شود می‌تواند به عنوان دانش عمومی به نئوکورتکس منتقل شود. نکتۀ جالب این است که دانشمندان فکر می‌کنند این انتقال در خواب اتفاق می‌افتد.
آمیگدال: آمیگدال، ساختاری به شکل بادام در لوب گیجگاهی مغز است و به خاطرات عاطفی اهمیت می‌دهد؛ به ویژه خاطراتی که با حس‌های شرم، شادی، عشق یا اندوه همراه است زیرا به سختی فراموش می‌شوند. ماندگاری این خاطرات گویای این است که تعاملات بین آمیگدال، هیپوکامپ و نئوکورتکس در تعیین پایداری یک حافظه بسیار مهم است.
ارتباط بین انواع حافظه:
همانطور که گفته شد، سه نوع حافظه داریم؛ حسی، کوتاه مدت و بلند مدت. در این بخش میخواهیم ارتباط بین این سه حافظه را بررسی کنیم و ببینیم انتقال اطلاعات از یک حافظه به حافظه دیگر چگونه است. به شکل زیر توجه کنید:
اطلاعات چگونه منتقل می‌شوند؟
اگر بخواهم به طور خلاصه ارتباط بین این سه نوع حافظه را بیان کنم باید بگویم “بغلی بگیر بازی می‌کنند!” هنگامی که یک محرک در مقابل ما قرار داشته باشد، (که می‌تواند تصویر، صدا، بو و … باشد) حواس پنجگانه اطلاعات دریافتی را از این محرک می‌گیرند و به حافظۀ حسی منتقل می‌کنند. این اطلاعات برای مدت زمان بسیار کوتاهی در حافظه حسی ذخیره می‌شود. هدف از حافظه حسی این است که به مغز زمان بدهد تا احساسات دریافتی را پردازش کند؛ این امر باعث می‌شود جهان را به عنوان یک جریان پیوسته از رویدادها ببینیم، نه به عنوان وقایع جدا از هم.
بیشتر اطلاعاتی که وارد حافظۀ حسی می‌شود فراموش می‌شوند، مگر اینکه با هدف به خاطر سپردن اطلاعات به آنها توجه کنیم. در این صورت این اطلاعات می‌توانند به حافظۀ کوتاه مدت منتقل شوند. حافظه کوتاه مدت ظرفیت بیشتری نسبت به حافظه حسی دارد ولی همچنان نمی‌توان برای ذخیره سازی دائمی اطلاعات روی آن حساب باز کرد. مدت زمان ذخیره سازی اطلاعات در این حافظه کمتر از یک دقیقه می‌باشد و هدف این ذخیره سازی کوتاه مدت نیز، پردازش اطلاعات است.
در این مرحله به فرآیندهایی که برای معنا بخشیدن به اطلاعات ورودی، اصلاح، تفسیر و ذخیره اطلاعات صورت می‌گیرد حافظه فعال هم گفته می‌شود. با تکرار و تمرین اطلاعات می‌توان آنها را به حافظه بلند مدت انتقال داد که در این صورت مدت زمان ذخیره سازی به روز، ماه یا سال می‌رسد. اما باید بدانیم که احتمال فراموش کردن اطلاعات در هر سه مرحله وجود دارد.
در این بخش مفصل راجع به انواع حافظه صحبت کردیم و مراحل ذخیره سازی اطلاعات را شرح دادیم. همچنین فهمیدیم که هرکدام از انواع حافظه، چه بخش‌هایی از مغز را درگیر می‌کنند. در بخش بعدی راههای تقویت حافظه را بیان می‌کنیم.
راههای تقویت حافظه:
در این بخش تصمیم داریم راجع به اصل قضیه یعنی راههای تقویت حافظه صحبت کنیم. پس اگر می‌خواهید یک کتاب ۵۰۰ صفحه ای را با یک نگاه حفظ شوید (الکی!) با ما همراه باشید.
۱. گنجاندن فعالیت بدنی در برنامه روزانه، به تقویت حافظه کمک میکند.
فعالیت بدنی باعث افزایش جریان خون در کل بدن به ویژه مغز می‌شود. یعنی به هیپوکامپ، نئوکورتکس و بقیه بروبچ داخل مغز به اندازه کافی خون می‌رسد و این می‌تواند به تقویت حافظه کمک کند. وزارت بهداشت و خدمات انسانی می‌گوید که بزرگسالان سالم باید در هفته ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی متوسط مثل پیاده روی سریع یا ۷۵ دقیقه فعالیت هوازی شدید مثل آهسته دویدن را داشته باشند. پس قرار دادن پیاده روی در برنامه روزانه بسیار کمک کننده است.
۲. فعال نگه داشتن ذهن، یکی از راههای تقویت حافظه است.
همانطور که برای تقویت عضلات بدن دمبل می‌زنیم، کار کشیدن از ذهن هم سبب تقویت حافظه می‌شود. فعالیت‌هایی که ذهن را تحریک میکند، حافظه را فعال نگه می‌دارد. سطح تحصیلات بالاتر با عملکرد ذهنی بهتر در دوران سالمندی همراه است. کارشناسان فکر می‌کنند که آموزش پیشرفته ممکن است با ایجاد عادت فعال بودن ذهن به تقویت ذهن کمک کند. به چالش کشیدن مغز با ورزش ذهنی، فرآیندهایی را فعال میکند که به حفظ سلول‌های مغزی فرد کمک میکند و ارتباط بین آنها را برقرار نگه می‌دارد.
بسیاری از افراد مشاغلی دارند که ذهن آنها را فعال نگه می‌دارد (یک هیچ جلو هستند!) اما یادگیری یک سرگرمی یا مهارت جدید می‌تواند همان نقش را ایفا کند. کتاب خواندن، جدول حل کردن، بازی شطرنج، یادگیری موسیقی یا هنر و … فعالیت‌هایی است که ذهن را مشت و مال می‌دهد!
۳. خواب کافی و مناسب، سبب تقویت حافظه می‌شود.
خواب کافی و درست تاثیر خیلی مهمی روی بدن انسان دارد و علاوه بر اثرات بی شماری که می‌توان برای آن نام برد روی قدرت حافظه نیز اثربخش است. همۀ ما تجربه فراموش کار شدن به دلیل کم‌خوابی را داشته ایم. همچنین بیان کردیم که انتقال خاطرات از هیپوکامپ به نئوکورتکس در خواب انجام می‌شود؛ پس از این جهت نیز حائز اهمیت است.
مطالعه مقالات «اصولی استراحت کن» ، «اهمالکاری در خواب» و «گوشی قبل از خواب ممنوع» به آگاهی راجع به اهمیت خواب مناسب و بایدها و نبایدهای آن کمک میکند.
۴. داشتن رژیم غذایی سالم، علاوه بر سلامت بدن، به تقویت حافظه هم کمک میکند.
یک رژیم غذایی سالم به همان اندازه که برای قلب مفید است برای سلامت مغز و حافظه هم اهمیت دارد. قرار دادن میوه، سبزیجات، غلات کامل و منابع پروتئینی کم چرب مثل ماهی، لوبیا و مرغ در برنامۀ غذایی هم به سلامت جسم و هم به سلامت ذهن کمک میکند.
۵. متمرکز کردن توجه، در به خاطر سپردن مطالب موثر است.
همانطور که در بخش ارتباط بین انواع حافظه به آن اشاره کردیم، توجه در انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت نقش کلیدی دارد. در نتیجه اگر میخواهیم ورودی‌ها به حافظه بلند مدت منتقل شوند نیاز است تمام توجه خود را متمرکز کنیم. مثلا هنگام مطالعه کتاب، عوامل حواس پرتی را از خود دور کنیم. در مقاله “قاتل جان تمرکز” مفصل راجع به این قضیه صحبت کرده ایم، پس برای کسب اطلاعات بیشتر به این مقاله مراجعه کنید.
۶. جلوگیری از انباشت کارها، با برداشتن فشار از روی حافظه موجب تقویت آن می‌شود.
مطالعه مطالب در چند جلسه به ما زمان کافی برای پردازش اطلاعات را می‌دهد. تحقیقات نشان داده است دانش آموزانی که مطالب درسی را در چند جلسه مطالعه می‌کنند نسبت به دانش آموزانی که شب امتحانی هستند عملکرد بهتری دارند. (روم سیاه! همیشه جزء دسته دوم بودم!)
۷. استفاده از نیروی کمکی برای حافظه، فضای آن را برای امور مهم نگه می‌دارد.
حافظه مثل یک گاو صندوق است. اگر داخل گاو صندوق را با لباس پر کنیم دیگر جایی برای نگهداری طلا و پول باقی نخواهد ماند. پس سعی می‌کنیم از فضای محدود گاو صندوق به درستی استفاده کنیم. برای استفاده درست از فضای حافظه نیز می‌توانیم امور کم اهمیت تر را به روش‌های دیگر ذخیره کنیم، به عنوان مثال با تهیۀ چک لیست یا ثبت امور روی کاغذ. که در نتیجه این کار فضای حافظه برای ذخیره سازی اطلاعات مهم تر خالی می‌ماند. برای آشنایی با روش تهیه چک لیست و نحوه استفاده از آن به مقاله ”چک لیست یا فهرست بررسی؟ مسئله این است!” مراجعه کنید.
۸. رمزگذاری اطلاعات، به خاطر سپردن مطالب را آسان تر میکند.
یکی از راههای انتقال اطلاعات به حافظه بلند مدت رمزگذاری آن‌هاست. یعنی هنگام مطالعه از تکنیک‌های رمزگذاری استفاده کنیم تا با یادآوری آن رمزها، اطلاعات مربوط به آن را هم به یاد بیاوریم. یکی از تکنیک‌ها، تکنیک مطالعۀ مفصل است. یعنی هنگام مطالعه یک مطلب، راجع به اصطلاحات و عنوان‌های موجود در متن هم به تحقیق و مطالعه بپردازیم. بعد از چند بار تکرار این فرآیند، مطالب خوانده شده در ذهن هک می‌شود.
۹. تجسم مفاهیم، یکی از راههای به ذهن سپردن اطلاعات است.
بسیاری از افراد حافظه تصویری قوی دارند. این افراد می‌توانند برای به ذهن سپردن مطالب از تصاویر، نمودارها، و سایر ورودی‌های تصویری استفاده کنند. حتی اگر متن مورد نظر بدون تصویر یا نمودار گرافیکی است می‌توانیم خودمان برای آن تصویر یا جدول رسم کنیم. پس رسم تصاویر در حاشیه کتاب یا هایلایت مطالب می‌تواند مفید باشد.
۱۰. مرتبط کردن اطلاعات جدید به اطلاعات قدیمی، موجب تسهیل به خاطر سپردن مطالب می‌شود.
هنگامی که متن ناآشنایی را مطالعه می‌کنیم؛ ایجاد ارتباط بین مطالب ناآشنا با مطالبی که از قبل در ذهن داریم یکی از راههای به خاطر سپردن است. زیرا در موقعیت‌های بعدی با یادآوری ارتباط ایجاد شده، مطالب جدید هم در ذهن ظاهر می‌شود.
۱۱. تکرار کردن، اطلاعات را در ذهن هک میکند.
هنگامی که می‌خواهید چیزی را به خاطر بسپارید آن را تکرار یا چندین بار یادداشت کنید. همچنین می‌توانید با صدای بلند برای خود تکرار کنید. به عنوان مثال وقتی یکی از وسایل خود را در جای غیر معمول می‌گذارید با صدای بلند این را برای خود تکرار کنید تا فراموش نکنید.
۱۲. ترتیب مطالب اهمیت دارد.
آیا توجه کرده اید که به خاطر سپردن مطالب ابتدا یا انتهای یک کتاب آسان تر است؟ پس توجه به ترتیب مطالعه مطالب یکی از نکات حائز اهمیت است. اصولا حفظ کردن مطالب میانی، دشوار تر است؛ (مطالب میانی رو بذاریم آخر بخونیم!) در نتیجه می‌توانیم بخش‌های سخت تر را ابتدا یا انتهای زمان مطالعه بگذاریم.
۱۳. ایجاد تغییر در روال مطالعه، به تقویت حافظه کمک میکند.
یک راه عالی برای تقویت توانایی حافظه این است که گاهی روال مطالعه خود را تغییر دهیم. به عنوان مثال در زمان یا مکان مطالعه، تنوع ایجاد کنیم یا یک عنصر جدید به محیط مطالعه خود اضافه کنیم. (مثلا یک تلویزیون ۵۰ اینچ با ps5 !)
۱۴. استفاده از تمام حواس پنجگانه هنگام مشاهده اطلاعات، موجب تقویت حافظه می‌شود.
هرچه از حواس بیشتری برای یادگیری چیزی استفاده کنیم، مغز ما در به خاطر سپردن مطالب بهتر درگیر می‌شود؛ چون ورودی های بیشتری به حافظه حسی وارد می‌شود. در یک آزمایش به بزرگسالان مجموعه ای از تصاویر خنثی با بوهای مختلف نشان داده شد و از آنها خواسته شد آنچه را که دیده اند به خاطر بسپارند. سپس تعدادی عکس بدون بو به داوطلبان نشان داده شد از آنها خواستند که مشخص کنند قبلا کدام یک را دیده اند. افراد در حد خیلی خوب عکس‌ها را تشخیص دادند؛ به ویژه عکس‌هایی که با بوی خوبی داشتند.
تصویر برداری از مغز نشان داد، هنگامی که داوطلبان تصاویر گروه دوم را می‌بینند قشر مربوط به بویایی در مغز فعال می‌شود با وجود اینکه بوها دیگر وجود نداشتند. بنابراین زمانی که با چیزهای ناآشنا روبه رو می‌شوید تمام حواس خود را به کار بگیرید؛ تا با تقویت حواس پنجگانه گامی در جهت تقویت حافظه برداشته باشید.
جمع بندی
بسیار خوب! موضوع حافظه آن‌قدر جذاب و گسترده است که تا صبح می‌توان راجع به آن صحبت کرد. حافظه یکی از توانایی‌های خارق العاده مغز انسان است. بیایید یک لحظه به تمام چیزهایی که به ذهن سپرده ایم فکر کنیم… از زمانی که چشم به جهان گشودیم حافظه به کمک ما آمده است. به کمک او بود که توانستیم تصویر پدر و مادر را به خاطر بسپریم. با تکیه بر این توانایی حرف زدن را یاد گرفتیم. در دوران مدرسه بدون داشتن حافظه نمی‌توانستیم آن همه کتاب و مطلب و فرمول را از بر شویم. هر روز صبح که از خواب بیدار می‌شویم و تصویر عزیزانمان را به خاطر داریم، میدانیم چه کسی هستیم، چه اهدافی را دنبال می‌کنیم، چه ارزش‌هایی داریم و … تمام این ها را مدیون حافظه هستیم. (احساساتم جریحه دار شد! حافظه… بیا بغلم!)
و اما گاهی هم از دست این توانایی و ظرفیت زیادی که دارد حرص می‌خوریم. مثلا دوست داریم خاطرات دردناک را فراموش کنیم اما حافظه مانع می‌شود. میخواهیم غم از دست دادن عزیزانمان را از یاد ببریم اما حافظه می‌آید و نمی‌گذارد. دوست داریم بتوانیم خاطرات ناخوشایند را انتخاب و دیلیت کنیم اما نمی‌شود. این هم روی تاریک حافظه است. (حافظه… دیگه پررو نشو! از بغلم برو بیرون!)
ولی با تمام این‌ها زندگی بدون حافظه غیرممکن است. چون از ابتدا بوده و پا به پای ما در مسیر زندگی پیش آمده است، گاهی فراموش می‌کنیم که چقدر ارزشمند است. پس باید قدرش را بدانیم و هر از گاهی گامی در جهت تقویت آن برداریم.
تا کنون فراموش کار شده اید؟
از چه راه هایی برای تقویت حافظه خود استفاده کرده اید؟
نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
نویسنده: عالیه نجاری
بدون دیدگاه